Mở đầu
Đại đoàn kết toàn dân tộc, một tư tưởng cốt lõi và chiến lược xuyên suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã trở thành nguồn sức mạnh nội sinh, dẫn dắt dân tộc Việt Nam vượt qua những thử thách khắc nghiệt của lịch sử để giành lấy độc lập, thống nhất đất nước và xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tầm nhìn chiến lược vượt thời đại, đã khẳng định: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công” [1]. Lời dạy này không chỉ là một khẩu hiệu chính trị, mà là một triết lý sâu sắc, đặt nền móng cho sự đồng thuận và hợp lực của mọi tầng lớp nhân dân trong sự nghiệp cách mạng. Từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khi toàn dân tộc đứng lên dưới sự lãnh đạo của Đảng để giành chính quyền, đến công cuộc Đổi mới từ năm 1986, đại đoàn kết đã trở thành động lực chính đưa Việt Nam đạt được những thành tựu vĩ đại, từ giải phóng dân tộc đến phát triển kinh tế - xã hội, khẳng định vị thế trên trường quốc tế [2].
Trong bối cảnh kỷ nguyên số, không gian mạng và trí tuệ nhân tạo (AI) đã định hình một “không gian sinh tồn thứ hai” cho các quốc gia, nơi các giá trị văn hóa, kinh tế, chính trị và xã hội được tái cấu trúc và định hình lại. Không gian số mở ra những cơ hội chưa từng có để thúc đẩy kinh tế số, văn hóa số, giáo dục số và kết nối toàn cầu, nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với khối đại đoàn kết dân tộc. Các thế lực thù địch và phản động lợi dụng đặc tính lan truyền nhanh chóng và tính ẩn danh của không gian mạng để thực hiện các chiến dịch xuyên tạc lịch sử, kích động hằn thù dân tộc, chia rẽ tư tưởng xã hội, và làm suy yếu sự đoàn kết - nền tảng cốt lõi của sức mạnh dân tộc Việt Nam [3]. Trong bối cảnh này, việc đưa đại đoàn kết dân tộc vào không gian số, thể chế hóa thành các chuẩn mực pháp quyền, và xây dựng cơ chế bảo vệ an ninh đoàn kết dân tộc trở thành một sứ mệnh chiến lược, không chỉ để bảo vệ các giá trị cốt lõi của dân tộc mà còn để bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước trong thời đại mới.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Bài viết “Sức mạnh của đoàn kết” của Tổng Bí thư Tô Lâm, công bố vào tháng 7/2025, đã đặt nền móng tư tưởng quan trọng cho việc hiện thực hóa đại đoàn kết dân tộc trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện [4]. Bài viết nhấn mạnh rằng đại đoàn kết không chỉ là sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong không gian thực, mà còn phải được mở rộng vào không gian số, nơi các giá trị văn hóa, bản sắc dân tộc, và lợi ích quốc gia cần được bảo vệ và phát huy. Đồng thời, Tổng Bí thư chỉ rõ vai trò của pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong việc định hình một môi trường số minh bạch, công bằng, và an toàn, từ đó củng cố an ninh đoàn kết dân tộc trước những thách thức của thời đại. Phần phân tích sau đây sẽ làm rõ các khía cạnh cốt lõi của bài viết, đồng thời mở rộng các luận điểm về đại đoàn kết dân tộc trong không gian số, gắn với thể chế hóa pháp quyền và bảo đảm an ninh đoàn kết dân tộc.
Sức mạnh lịch sử và yêu cầu mới của đại đoàn kết dân tộc
Tư tưởng đại đoàn kết dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh được xây dựng trên nền tảng kế thừa truyền thống yêu nước và đoàn kết của dân tộc Việt Nam, kết hợp với việc vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam [5]. Trong lịch sử, sức mạnh đoàn kết đã giúp dân tộc Việt Nam vượt qua những giai đoạn khó khăn nhất, từ các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, đến công cuộc xây dựng và phát triển đất nước sau chiến tranh. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là minh chứng tiêu biểu cho sức mạnh của khối đại đoàn kết, khi toàn dân tộc, từ nông dân, công nhân, trí thức, đến các tầng lớp xã hội khác, đã chung sức dưới sự lãnh đạo của Đảng để giành lấy độc lập [6]. Công cuộc Đổi mới từ năm 1986 tiếp tục khẳng định vai trò của đại đoàn kết trong việc đưa Việt Nam từ một quốc gia nghèo nàn, lạc hậu trở thành một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế [7].
Bước vào kỷ nguyên số, đại đoàn kết dân tộc cần được tái định nghĩa và mở rộng để thích ứng với những thay đổi sâu sắc của thời đại. Không gian mạng, với đặc tính kết nối toàn cầu, tốc độ lan truyền thông tin nhanh chóng, và tính ẩn danh, đã trở thành một lĩnh vực chiến lược để bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa, tư tưởng, và lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, không gian số cũng là nơi mà các thế lực thù địch gia tăng các hoạt động nhằm phá hoại khối đại đoàn kết. Các chiến dịch xuyên tạc lịch sử, kích động chia rẽ dân tộc và tôn giáo, lan truyền thông tin giả mạo trên các nền tảng mạng xã hội đã và đang đe dọa sự thống nhất tư tưởng và hành động của nhân dân [8]. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, để đối phó với những thách thức này, đại đoàn kết dân tộc phải được xây dựng trên cơ sở phát huy các giá trị truyền thống, đồng thời thích ứng với những thay đổi của công nghệ và toàn cầu hóa [4]. Không gian số không chỉ là công cụ để phát triển kinh tế - xã hội mà còn là nền tảng để củng cố sự đồng thuận xã hội, kết nối các cộng đồng dân tộc, tôn giáo, và các tầng lớp nhân dân.
Thể chế hóa pháp quyền: Nền tảng cho đại đoàn kết trong không gian số
Thể chế hóa pháp quyền là một trụ cột quan trọng để bảo đảm đại đoàn kết dân tộc trong không gian số. Trong bài viết “Sức mạnh của đoàn kết”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng việc xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số [9]. Một hệ thống pháp luật đồng bộ, minh bạch, và dễ tiếp cận không chỉ tạo nền tảng pháp lý cho sự phát triển kinh tế - xã hội mà còn bảo đảm sự công bằng, bình đẳng giữa các nhóm dân cư, từ đó củng cố khối đại đoàn kết.
Trong không gian số, pháp quyền cần được thể chế hóa thông qua các quy định pháp luật cụ thể, điều chỉnh các hoạt động trực tuyến, từ quản lý nội dung số, bảo vệ dữ liệu cá nhân, đến phòng chống tội phạm mạng. Nghị định 165/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Dữ liệu (về chuẩn hóa khung pháp lý dữ liệu tại Việt Nam) là một bước tiến quan trọng, đặt nền móng cho việc quản lý thông tin số một cách minh bạch và an toàn [10]. Các quy định này không chỉ bảo vệ quyền lợi của người dân mà còn tạo điều kiện để các cộng đồng dân tộc, tôn giáo, và các tầng lớp xã hội khác tham gia bình đẳng vào các hoạt động kinh tế, văn hóa, và xã hội trên không gian số. Hơn nữa, việc xây dựng pháp luật cần tiếp thu có chọn lọc các chuẩn mực quốc tế, đồng thời bám sát thực tiễn Việt Nam, để tạo ra một môi trường số công bằng và bền vững.
Thể chế hóa pháp quyền không chỉ dừng lại ở việc ban hành các quy định, mà còn phải đi đôi với việc nâng cao văn hóa tuân thủ pháp luật trong cộng đồng. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng pháp luật cần trở thành “chuẩn mực ứng xử” của mọi chủ thể trong xã hội, bao gồm cả trong không gian số [9]. Điều này đòi hỏi các chương trình giáo dục số, tuyên truyền về an ninh mạng, và vận động cộng đồng tham gia vào các phong trào bảo vệ bản sắc văn hóa, tôn giáo, và dân tộc trên không gian số. Các phong trào như “sống tốt đời, đẹp đạo” cần được triển khai đồng bộ, khuyến khích người dân sử dụng không gian số một cách có trách nhiệm, tôn trọng sự đa dạng văn hóa và đoàn kết dân tộc [11].
Bảo đảm an ninh đoàn kết dân tộc trong không gian số
An ninh đoàn kết dân tộc là một khía cạnh cốt lõi trong chiến lược đại đoàn kết của Đảng, đặc biệt trong bối cảnh không gian số. Các thế lực thù địch lợi dụng mạng xã hội và các nền tảng số để lan truyền thông tin sai lệch, kích động chia rẽ dân tộc, tôn giáo, và làm suy yếu niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ rằng cần “chủ động phòng ngừa và đấu tranh chống việc lợi dụng tôn giáo” và các hoạt động tuyên truyền tà đạo, gây mất ổn định xã hội [12]. Để bảo đảm an ninh đoàn kết dân tộc, cần xây dựng một cơ chế toàn diện, kết hợp giữa các biện pháp pháp lý, công nghệ, và vận động xã hội.
Về mặt pháp lý, cần xây dựng các quy định chặt chẽ để ngăn chặn và xử lý các hành vi lợi dụng không gian số để phá hoại đại đoàn kết. Các quy định này cần bao quát từ việc kiểm soát nội dung xuyên tạc, kích động, đến xử lý các hành vi vi phạm an ninh mạng. Về mặt công nghệ, cần đầu tư vào các giải pháp giám sát và bảo mật số, chẳng hạn như hệ thống AI để phát hiện và ngăn chặn thông tin giả mạo. Về mặt xã hội, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc, tôn giáo tham gia tích cực vào các phong trào bảo vệ an ninh trật tự trên không gian số, đồng thời nâng cao nhận thức về các nguy cơ từ thông tin sai lệch [13].
Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội và các cấp ủy Đảng trong việc vận động nhân dân tham gia bảo vệ an ninh đoàn kết dân tộc [4]. Các chương trình phối hợp giữa Đảng ủy Bộ Dân tộc và Tôn giáo với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đặc biệt là chương trình phối hợp giai đoạn 2025 - 2030, đã đặt nền móng cho việc thúc đẩy đoàn kết dân tộc và tôn giáo trong không gian số [14]. Những nỗ lực này không chỉ củng cố sự thống nhất trong tư tưởng và hành động mà còn tạo ra một môi trường số an toàn, nơi các giá trị văn hóa, truyền thống, và bản sắc dân tộc được bảo vệ và phát huy.
Kết luận
Đại đoàn kết dân tộc trong không gian số, gắn với thể chế hóa pháp quyền và bảo đảm an ninh đoàn kết dân tộc, là một nhiệm vụ chiến lược của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Bài viết “Sức mạnh của đoàn kết” của Tổng Bí thư Tô Lâm đã cung cấp một tầm nhìn toàn diện, nhấn mạnh rằng đại đoàn kết không chỉ là một truyền thống mà còn là một động lực để đất nước vươn mình trong thời đại số [4]. Bằng cách xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ, nâng cao văn hóa tuân thủ pháp luật, và bảo vệ an ninh đoàn kết dân tộc, Việt Nam có thể tận dụng tối đa tiềm năng của không gian số để củng cố sự đồng thuận xã hội, phát triển kinh tế - văn hóa, và bảo vệ lợi ích quốc gia.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp ủy Đảng, chính quyền, và toàn thể nhân dân, cùng với việc ứng dụng công nghệ và tiếp thu các giá trị tinh hoa của nhân loại. Đại đoàn kết dân tộc, như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, sẽ tiếp tục là “sợi dây thiêng liêng” kết nối các thế hệ, là nguồn sức mạnh để Việt Nam vượt qua mọi thách thức và vươn tới một tương lai thịnh vượng, văn minh.
Tài liệu tham khảo
[1] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[2] Tạp chí Cộng sản (2009), “Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - Bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt Nam trong thế kỷ XX”.
[3] Tạp chí Cộng sản (2009), “Tạo điều kiện cho chức sắc, tín đồ các tôn giáo sinh hoạt ổn định”.
[4] Tô Lâm (2025), “Sức mạnh của đoàn kết”, Bài viết công bố tháng 7/2025.
[5] Quangbinh (2025), “Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc”.
[6] Tạp chí Cộng sản (2009), “Coi trọng xây dựng văn hóa trong Đảng”.
[7] Tạp chí Cộng sản (2009), “Thực hiện hiệu quả các chương trình phát triển kinh tế - xã hội”.
[8] Tạp chí Cộng sản (2009), “Chủ động phòng ngừa và đấu tranh chống việc lợi dụng tôn giáo”.
[9] Tô Lâm (2025), “Đột phá thể chế, pháp luật để đất nước vươn mình”, https://baochinhphu.vn/dot-pha-the-che-phap-luat-de-dat-nuoc-vuon-minh-102250504153233824.htm.
[10] Chính phủ (2025), Nghị định 165/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Dữ liệu.
[11] UB Dân tộc (2025), “Đảng ủy Bộ Dân tộc và Tôn giáo và Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương ký kết Chương trình phối hợp công tác”.
[12] Tạp chí Cộng sản (2009), “Chủ động phòng ngừa và đấu tranh chống việc lợi dụng tôn giáo”, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/hoat-ong-cua-lanh-ao-ang-nha-nuoc/-/2018/10012/tong-ket-5-nam-thuc-hien-nghi-quyet-hoi-nghi-trung-uong-7-%28khoa-ix%29-ve-cong-tac-ton-giao.aspx.
[13] Tạp chí Cộng sản (2009), “Bảo đảm an ninh mạng trong tình hình mới”, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/tin-tieu-diem/-/asset_publisher/s5L7xhQiJeKe/content/bao-dam-an-ninh-mang-trong-tinh-hinh-moi.
[14] UB Dân tộc (2025), “Chương trình phối hợp giai đoạn 2025 - 2030 về thúc đẩy đoàn kết dân tộc và tôn giáo”.
theo LÊ HÙNG
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Tạp chí luật sư VN