Tham dự Tọa đàm có PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội; PGS.TS Lê Anh Tuấn, Phó Vụ Trưởng Vụ Khoa học công nghệ, Đào tạo và Môi trường, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Tiến sĩ Vũ Văn Hà, Phó Trưởng Phòng Giáo dục thường xuyên, Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo; PGS.TS. Mạc Văn Tiến, Viện trưởng Viện Phát triển giáo dục nghề nghiệp và An sinh xã hội, Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề công tác xã hội Việt Nam; Luật sư Nguyễn Duy Lãm, nguyên Vụ Trưởng Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp; Tiến sĩ Hồ Văn Đàm, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng kỹ thuật Công nghiệp Việt Nam - Hàn Quốc; NGƯT. TS Phạm Xuân Khánh, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội; Luật sư Nguyễn Xuân Anh, Chánh Văn phòng Liên đoàn Luật sư Việt Nam. 

Phát biểu khai mạc chương trình Tọa đàm, Thạc sĩ Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam khẳng định, trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo, giáo dục nghề nghiệp ngày càng giữ vai trò quan trọng trong việc cung ứng nguồn nhân lực có tay nghề cao, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Bên cạnh đào tạo kỹ năng nghề, việc tổ chức giảng dạy văn hóa cho học sinh tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có ý nghĩa thiết thực, giúp các em hoàn thiện kiến thức phổ thông, nâng cao năng lực học tập suốt đời và mở rộng cơ hội phát triển.

Vấn đề dạy văn hóa trong các trường dạy nghề được cụ thể hóa thông qua các quy định pháp luật, như: Chỉ thị số 10-CT/TW ngày 05/12/2011 của Bộ Chính trị về tăng cường phân luồng học sinh sau trung học cơ sở; các quy định ở Luật Giáo dục (2019); Luật Dạy nghề (2006), Luật Giáo dục nghề nghiệp (2014) và các văn bản như Thông tư số 16/2010/TT-BGDĐT về chương trình khung trung cấp chuyên nghiệp; Công văn số 2691/BGDĐT-GDĐH ngày 23/6/2017 về việc phối hợp một số hoạt động trong giáo dục nghề nghiệp…

Tuy nhiên thực tế những năm gần đây, số học sinh vào học giáo dục nghề nghiệp ngày càng đông, trong đó có trên 80% có nhu cầu học văn hóa trung học phổ thông để tham dự kỳ thi quốc gia và lấy bằng tốt nghiệp trung học phổ thông. Nhưng các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở các địa phương lại không được thực hiện giảng dạy chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học phổ thông.

Chính vì thế, nhiều địa phương đã có đã có văn bản kiến nghị về việc này và được Bộ Giáo dục và Đào tạo trả lời rằng việc giảng dạy chương trình văn hóa do các Trung tâm giáo dục thường xuyên thực hiện. Các trường trung cấp, cao đẳng phải liên kết với trung tâm giáo dục thường xuyên, không được quyền tự tổ chức giảng dạy mặc dù các trường đào tạo nghề cho rằng họ có đủ cơ sở để giảng dạy chương trình văn hóa.

Thực tiễn triển khai cho thấy vẫn còn tồn tại không ít khó khăn, bất cập như: Sự chưa thống nhất về chương trình, nội dung giảng dạy văn hóa; Thiếu giáo viên đạt chuẩn ở một số bộ môn; Hạn chế về cơ sở vật chất, học liệu; Cơ chế phối hợp giữa các trường nghề và các cơ sở giáo dục phổ thông còn chưa đồng bộ. Những vướng mắc này nếu không sớm được tháo gỡ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo, quyền lợi học tập của học sinh, và xa hơn là ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.

"Chính vì vậy, buổi tọa đàm hôm nay được tổ chức với mục tiêu: Nhìn nhận một cách toàn diện thực trạng tổ chức giảng dạy văn hóa ở các trường nghề; Chia sẻ những mô hình, giải pháp hay từ thực tiễn; đề xuất kiến nghị cụ thể, khả thi để hoàn thiện cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện", Tổng Biên tập Đặng Ngọc Luyến nói...

Cơ sở pháp lý và những quy định pháp luật liên quan đến việc tổ chức giảng dạy văn hóa tại các trường nghề

Theo Tiến sĩ Hồ Văn Đàm, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng kỹ thuật Công nghiệp Việt Nam - Hàn Quốc, trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp (GDNN) tại Việt Nam, việc tổ chức giảng dạy văn hóa phổ thông cho học sinh hệ trung cấp có trình độ tốt nghiệp THCS là một yêu cầu thiết yếu nhằm đảm bảo cho người học vừa có tay nghề vừa đạt chuẩn văn hóa. Thực hiện tốt Quyết định 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025”.

Hiện nay, trong các cơ sở GDNN, học sinh học hệ Trung cấp phần lớn đều là các học sinh vừa tốt nghiệp THCS, vừa học trung cấp vừa học khối lượng văn hóa THPT. Các cơ sở GDNN đang triển khai giảng dạy văn hóa phổ thông cho học sinh hệ trung cấp có trình độ tốt nghiệp THCS với hai nhóm đối tượng: Nhóm học 04 môn văn hóa (thực hiện theo Thông tư 15/2022/TT-BGDĐT) và nhóm 07 môn văn hóa (khối lượng văn hóa GDTX).

Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy việc giảng dạy văn hóa trong các cơ sở GDNN còn nhiều điều cần phải quan tâm như:

- Việc giảng dạy văn hóa tại các cơ sở GDNN vẫn còn mang tính hình thức ở một số nơi, người học chưa thực sự coi trọng phần học văn hóa, dẫn đến kết quả học tập chưa cao.

- Chương trình giảng dạy văn hóa thiếu sự đồng bộ và thống nhất giữa các địa phương, cơ sở đào tạo.

- Các cơ sở GDNN hiện nay chỉ được phép giảng dạy khối lượng văn hóa cho các đối tượng học 4 môn (theo Thông tư 15/2022/TT-BGDĐT). Số lượng học sinh tham gia chương trình này khá ít, vì vậy một số trường nghề không thể tuyển dụng đội ngũ giáo viên dạy văn hóa do số giờ không đủ để tuyển giáo viên cơ hữu, phải thuê hợp đồng từ các trường phổ thông. Tuy nhiên, quy định về mức thu học phí giảng dạy văn hóa cho nhóm đối tượng này chưa cụ thể dẫn đến các cơ sở GDNN phải chi trả một khoản kinh phí không nhỏ cho việc thuê giáo viên giảng dạy văn hóa. Điều này khiến cho một số cơ sở GDNN không tổ chức dạy văn hóa cho nhóm đối tượng này, hoặc có dạy cũng chỉ một số thời lượng rất ít khiến cho nhiều em không được xác định hoàn thành chương trình văn hóa để học liên thông lên cao đẳng, gây thiệt thòi rất lớn cho các em.

- Trước đây, việc phối hợp giữa Sở Giáo dục & Đào tạo và Sở Lao động – Thương binh & Xã hội trong việc tổ chức dạy văn hóa chưa chặt chẽ. Tuy nhiên, hiện nay lĩnh vực GDNN đã chuyển về Sở GD&ĐT quản lý nên hy vọng rằng việc quản lý nội dung này sẽ tốt hơn.

Tiến sĩ Hồ Văn Đàm cũng cho biết, việc tổ chức giảng dạy văn hóa tại các cơ sở GDNN được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau, cụ thể:

- Quyết định 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025”.

- Thông tư 15/2022/TT-BGDĐT Quy định việc giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT trong cơ sở GDNN. Thông tư này cho phép các cơ sở GDNN giảng dạy khối lượng văn hóa THPT (4 môn văn hóa), đồng thời quy định các môn bắt buộc (Toán, Văn, Sử) và các môn tự chọn cũng như thời lượng giảng, nội dung giảng dạy các môn học này.

- Công văn 2691/BGDĐT-GDĐH của Bộ GD&ĐT ngày 23/6/2017 cho phép các cơ sở GDNN tạm thời giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa phổ thông theo Thông tư số 16/2010/TT-BGDĐT ngày 28-6-2010 ban hành quy định chương trình khung TCCN và Thông tư số 22/2014/TT-BGDĐT ngày 9/7/2014 ban hành quy chế đào tạo TCCN.

“Có thể thấy rõ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đã được cụ thể hóa bằng các văn bản pháp quy, thể hiện sự nhất quán, quyết liệt về chủ trương phần luồng trong giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, triển khai cụ thể từ các Bộ, Ngành liên quan thì chưa thực sự rõ ràng. Có thể trước đây, GDNN và Giáo dục phổ thông đang được quản lý ở hai Bộ chủ quản khác nhau, việc phối hợp chưa thực sự tốt. Mong rằng, từ nay được quản lý chung trong cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo, các văn bản pháp lý sẽ rõ ràng, hợp lý hơn”, Tiến sĩ Đàm nêu quan điểm.

Ngoài ra, Tiến sĩ Hồ Văn Đàm cũng nêu ra những khó khăn, bất cập. Cụ thể, về cơ chế chính sách, chỉ mới có chính sách cho phép các cơ sở GDNN tổ chức giảng dạy khối lượng văn hóa 4 môn THPT, đối với khối lượng văn hóa GDTX thì chưa được phép giảng dạy. Chưa có chính sách cụ thể về chế độ, quyền lợi riêng cho giáo viên dạy văn hóa tại cơ sở GDNN.

Về chương trình và tài liệu, chương trình dạy văn hóa chưa được điều chỉnh phù hợp với đặc thù người học nghề. Chương trình đang nặng về kiến thức văn hóa phổ thông, chưa hướng vào khả năng ứng dụng các kiến thức văn hóa trong nghề nghiệp các em đang học. Từ việc chương trình chưa thực sự phù hợp thì giáo trình, tài liệu giảng dạy văn hóa chuyên biệt cho đối tượng học nghề cũng chưa thực sự hợp lý.

Về đội ngũ giáo viên, còn khó khăn trong việc tuyển dụng giáo viên văn hóa. Giáo viên dạy văn hóa thường phải kiêm nhiệm, thiếu động lực giảng dạy do không có chế độ ưu đãi riêng.

Về nhận thức, người học tập trung nhiều vào học nghề, xem nhẹ vai trò của văn hóa phổ thông bởi các em chưa thấy rõ được tính ứng dụng của các kiến thức này vào thực tế cuộc sống và nghề nghiệp của mình. Một bộ phận phụ huynh và học sinh chưa hiểu rõ vai trò của việc học văn hóa song song với học nghề.

Do đó, Tiến sĩ Hồ Văn Đàm đề nghị cho phép các cơ sở GDNN được tổ chức giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT (7 môn văn hóa GDTX). Cho phép xây dựng chương trình giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT một cách linh hoạt, mang tính ứng dụng nhiều hơn, đúng với mục đích là kiến thức nền tảng cho GDNN. Cùng với đó là xây dựng tài liệu, giáo trình giảng dạy phù hợp.

Đồng thời, cần có chính sách đãi ngộ tương xứng cho nhà giáo giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT (Ví dụ về phụ cấp ưu đãi: đối tượng giảng dạy cũng là đối tượng tốt nghiệp THCS nhưng do dạy trong Trường Cao đẳng nên theo Luật Nhà giáo mới thì phụ cấp ưu đãi đang phải theo giáo viên của Trường Cao đẳng chỉ là 25% chứ không phải 30% như giáo viên Trường THPT và Trung tâm GDNN-GDTX).

Dạy văn hóa trong các trường nghề và những vấn đề đặt ra

Cho ý kiến tại Tọa đàm, PGS.TS. Mạc Văn Tiến, Viện trưởng Viện Phát triển Giáo dục nghề nghiệp và An sinh xã hội, Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề công tác xã hội Việt Nam nhấn mạnh: Dạy văn hóa, thực chất là trang bị các kiến thức phổ thông và chính xác hơn là kiến thức bậc trung học phổ thông cho học sinh/người học đã tốt nghiệp THCS. Việc tổ chức dạy các kiến thức THPT trong các trường nghề là một trong những giải pháp để thực hiện phân luồng học sinh sau THCS vào học trong các trường nghề thuộc hệ thống GDNN. Vấn đề này được đặt ra từ khá lâu và đặc biệt từ khi có Chỉ thị số 10-CT/TW ngày 05/12/2011 của Bộ Chính trị “hỗ trợ các trung tâm giáo dục thường xuyên dạy bổ túc văn hóa trung học phổ thông gắn với dạy nghề; có cơ chế khuyến khích các cơ sở tuyển dụng học sinh sau trung học cơ sở qua đào tạo nghề; tạo điều kiện thuận lợi để học sinh được học liên thông lên các cấp học cao hơn".

Từ góc độ pháp lý, các quy định liên quan đến việc dạy văn hóa được quy định tại: Luật Giáo dục (2019) và các Luật Dạy nghề (2006), Luật GDNN (2014) và các dự thảo Luật đang được lấy ý kiến.

Trong đó đáng chú ý, Luật GDNN năm 2014 quy định rõ: Thời gian đào tạo trình độ trung cấp theo niên chế đối với người có bằng tốt nghiệp trung học cơ sở trở lên là từ 01 đến 02 năm học tùy theo chuyên ngành hoặc nghề đào tạo. Thời gian đào tạo trình độ trung cấp theo phương thức tích lũy mô-đun hoặc tín chỉ là thời gian tích lũy đủ số lượng mô-đun hoặc tín chỉ quy định cho từng chương trình đào tạo. Người có bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, nếu có nguyện vọng tiếp tục học lên trình độ cao đẳng thì phải học và thi đạt yêu cầu đủ khối lượng văn hóa trung học phổ thông.

Thời gian đào tạo trình độ cao đẳng theo niên chế được thực hiện từ 02 đến 03 năm học tuỳ theo chuyên ngành hoặc nghề đào tạo đối với người có bằng tốt nghiệp trung học phổ thông; từ 01 đến 02 năm học tuỳ theo chuyên ngành hoặc nghề đào tạo đối với người có bằng tốt nghiệp trung cấp cùng ngành, nghề đào tạo và có bằng tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc đã học và thi đạt yêu cầu đủ khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông. Thời gian đào tạo trình độ cao đẳng theo phương thức tích lũy mô-đun hoặc tín chỉ là thời gian tích lũy đủ số lượng mô-đun hoặc tín chỉ cho từng chương trình đào tạo đối với người có bằng tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc đã học và thi đạt yêu cầu đủ khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông.

Bên cạnh đó, Thông tư số 15/2022/TT-BGDĐT ngày 08/11/2022 của Bộ GD&ĐT cũng quy định việc giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông trong cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Theo đó, sau khi học sinh đã học và thi đạt yêu cầu thì được cấp giấy chứng nhận đủ yêu cầu khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông để theo học trình độ cao hơn của giáo dục nghề nghiệp và sử dụng trong các trường hợp cụ thể theo quy định của pháp luật.

Các môn học và thời lượng

1. Môn học 7 môn, trong đó có 3 môn bắt buộc

a) Các môn học bắt buộc: Toán, Ngữ văn, Lịch sử.

b) Các môn học lựa chọn: Vật lí, Hóa học, Sinh học, Địa lí.

2. Khối lượng kiến thức của môn học

a) Thời lượng giảng dạy của các môn học như sau:

- Toán, Ngữ văn: 252 tiết/môn học.

- Vật lí, Hóa học, Sinh học, Địa lí, Lịch sử: 168 tiết/môn học.

Mỗi ngành, nghề đào tạo phải học các môn học bắt buộc và ít nhất 01 môn học lựa chọn

Về cấp Giấy chứng nhận đủ yêu cầu khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông, Thông tư số 15/2022/TT-BGDĐT nêu rõ, học sinh có điểm thi kết thúc môn học của tất cả các môn học theo ngành, nghề đào tạo đạt từ 05 (năm) điểm trở lên được cấp Giấy chứng nhận đủ yêu cầu khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông theo ngành, nghề đó.

Theo PGS.TS. Mạc Văn Tiến, hiện nay vẫn còn tồn tại một số bất cập, vướng mắc sau:

Thứ nhất, đó là tính đồng bộ của các quy định trong các văn bản pháp luật về các quy định có liên quan đến học văn hóa trong các trường nghề. Theo quy định của Luật Giáo dục năm 2019, trong hệ thống văn bằng của hệ thống giáo dục quốc dân không quy định giấy chứng chỉ là văn bằng. Câu hỏi đặt ra là các giấy chứng nhận đủ yêu cầu khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông này có tính pháp lý cao không khi người sử dụng tham gia vào các quá trình đào tạo và tham gia vào thị trường lao động (nhiều đơn vị sử dụng lao động vẫn yêu cầu phải có các văn bằng nào đó hoặc bằng tốt nghiệp THCS hoặc THPT, dù đã có các bằng nghề).

Hơn nữa, ngay trong dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi và Luật GDNN sửa đổi, vấn đề này vẫn chưa được nhất quán và dường như còn lúng túng. Mặt khác, khi các môn học để đủ điều kiện lấy Giấy chứng nhận (3 môn bắt buộc và 1 môn tự chọn), liệu có đảm bảo được đó là kiến thức đại diện cho bậc THPT để làm cơ sở học lên các trình độ cao hơn cũng cần được làm rõ.

Thứ hai, các quy định hiện hành trong các Luật đã, đang và sẽ gây khó khăn cho người học và các cơ sở GDNN, khi quy định, chỉ các Trung tâm GDTX mới được dạy các kiến thức phổ thông, các trường nghề chưa được phép dạy. Người học nghề từ trình độ THCS muốn học lên cao đẳng (còn được gọi là hệ 9+) phải đến các Trung tâm GDTX đề học, đồng thời với việc phải học nghề. Điều này gây ra sự quá tải đối với người học và phức tạp trong khâu quản lý, xây dựng kế hoạch học tập của các trường nghề. Hơn nữa, dù có triển khai như vậy, nhưng chưa có gì đảm bảo đầu ra của cao đẳng của hệ 9+ tương đương với đầu ra của trình độ cao đẳng với đầu vào là tốt nghiệp THPT hoặc có bằng trung cấp, dễ dẫn đến tình trạng học vấn phổ thông là “em, em của THPT” còn kỹ năng nghề, trình độ nghề  lại là “em, em của cao đẳng nghề”. Mặc dù trong hai dự thảo Luật vừa nêu đã có điều chỉnh bằng loại hình đào tạo là trung học nghề, nhưng việc trang bị các kiến thức THPT vẫn là câu hỏi chưa được giải đáp thỏa đáng.

Từ những bất cập trên, PGS.TS. Mạc Văn Tiến đưa ra một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi cụ thể như sau:

Thứ nhất, đồng bộ hóa trong các quy định của pháp luật. Theo đó, để việc trang bị kiến thức THPT cho người học khi học trong các trường nghề có tính thực tiễn, về mặt pháp lý, cần thống nhất, đồng bộ hóa các quy định có liên quan trong các Luật như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật GDNN, thậm chí cả các quy định trong Luật Việc làm, vì liên quan đến vấn đề bằng cấp trong sử dụng, trả công lao động.

Thứ hai, nâng cao chất lượng, uy tín của văn bằng, chứng chỉ. Theo đó, để đảm bảo chất lượng giáo dục, đào tạo và chất lượng đào tạo nghề, theo chúng tôi, phải tuân thủ yêu cầu đầu ra của văn bằng về học vấn (THPT) và văn bằng nghề ( trung cấp, cao đẳng). Do vậy, cần rà soát lại Thông tư 15 nêu trên đối với các môn học và thời lượng cho mỗi môn học. Cần phải phân loại học sinh khi vào học trường nghề. Những người có đủ năng lực tiếp thu thì được phép học song song hai chương trình phổ thông và nghề và khi ra trường phải được cấp hai văn bằng (THPT và bằng trung cấp, cao đẳng). Những người chưa đủ năng lực, chỉ nên học chương trình, chương trình phổ thông chỉ trang bị kiến thức ở mức tối thiểu và được cấp chứng nhận. Chứng nhận này chỉ có giá trị cho người học sau này muốn tiếp tục học chương trình THPT thì được miễn trừ những môn đã học, đã tích lũy trên giấy chứng nhận, để có thể cấp bằng THPT. Tuyệt đối không nên hạ thấp các tiêu chuẩn của THPT và tiêu chuẩn chất lượng của các trình độ nghề.

"Cần cho phép các trường nghề được phép dạy kiến thức phổ thông, với điều kiện đáp ứng yêu cầu về nhà giáo, cơ sở vật chất… Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, ứng dụng AI trong dạy và học trong trường nghề. Điều này cho phép người học có thể đảm bảo chất lượng, nhưng rút ngắn được thời gian học tập, đáp ứng được yêu cầu vừa học văn hóa, vừa học nghề trong trường nghề", PGS.TS. Mạc Văn Tiến đề xuất. 

Một số kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định để phù hợp với yêu cầu thực tiễn

Sau khi nghiên cứu quy định pháp luật về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Công Thành, Phó trưởng Chi nhánh Công ty Luật TNHH Duy Ích tại Hà Nội đã đưa ra một số đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định để phù hợp với yêu cầu thực tiễn. 

Cụ thể, về cơ sở pháp lý đề xuất sửa đổi:

- Bổ sung quy định cho phép cơ sở GDNN có đủ điều kiện được Bộ GD&ĐT thẩm định và phê duyệt để tổ chức giảng dạy chương trình văn hóa THPT.

- Luật Giáo dục 2019: Mở rộng phạm vi tổ chức giáo dục phổ thông cho một số cơ sở GDNN đạt chuẩn cơ sở vật chất, đội ngũ và chương trình.

- Có chính sách hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng giáo viên để đáp ứng chuẩn.

- Quy định lộ trình rõ ràng để các trường từng bước tự chủ, chủ động kế hoạch giảng dạy chương văn hóa đạt chuẩn nội dung chương trình THPT.

Điều kiện để cơ sở GDNN được giảng dạy văn hóa THPT:

- Đội ngũ giáo viên: Có bằng đại học sư phạm hoặc bằng chuyên ngành phù hợp, chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm.

- Cơ sở vật chất: Phòng học, thiết bị, thư viện đáp ứng tiêu chuẩn như trường THPT.

- Chương trình: Áp dụng chương trình giáo dục phổ thông do Bộ GD&ĐT ban hành, đảm bảo khối lượng và nội dung môn học.

- Quản lý chất lượng: Thực hiện kiểm tra, đánh giá, thi và cấp giấy chứng nhận theo chuẩn quốc gia.

Những đề xuất trên sẽ tăng quyền tự chủ của cơ sở GDNN, giảm chi phí và thời gian liên kết. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tốt nghiệp THCS vừa học nghề vừa hoàn thành văn hóa THPT tại một cơ sở. 

"Bộ GD&ĐT cũng cần nghiên cứu ban hành Thông tư sửa đổi Thông tư 15/2022/TT-BGDDT, cho phép thí điểm các cơ sở GDNN dạy văn hóa THPT nếu đáp ứng điều kiện. Đồng thời, sửa Luật GDNN và Luật Giáo dục để luật hóa quyền này, đưa vào hệ thống giáo dục chính quy", Luật sư Thành kiến nghị. 

Trao đổi tại Tọa đàm, PGS.TS Lê Anh Tuấn, Phó Vụ Trưởng Vụ Khoa học công nghệ, Đào tạo và Môi trường, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cũng phân tích một số khó khăn, bất cập còn tồn tại ở các trường nghề, Trung tâm Giáo dục thường xuyên hiện nay.

Theo đó, hiện nay, Trung tâm Giáo dục thường xuyên còn có quy mô nhỏ, do đó còn nhiều khó khăn trong việc mở lớp. Tuy nhiên, nếu không mở trường văn hóa thì sẽ ảnh hưởng đến việc học tập suốt đời. Vì vậy, ông Tuấn cho rằng cần phải lồng ghép các môn học văn hóa trong các trường.

Bên cạnh đó, công tác tuyển sinh còn nhiều khó khăn, đặc biệt là những môn đặc thù như đàn ca tài tử, dàn nhạc hợp xướng,…

“Những khó khăn trên cũng phần nào ảnh hưởng lớn đến tâm lý người học”, ông Tuấn chia sẻ.

Đề xuất một số kiến nghị, PGS.TS Lê Anh Tuấn cho rằng cần tiếp tục nâng cao đào tạo về nghệ thuật để nâng cao năng khiếu, trình độ, kỹ năng cho học sinh. Cụ thể, nếu đủ điều kiện thì các trường sẽ được cấp phép mở các môn năng khiếu, nghệ thuật, thể thao. Đây là cơ chế mở cho các trường dạy nghề.

“Hy vọng trong thời gian tới, sẽ có nhiều chính sách, quy định được sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện pháp luật, tháo gỡ những vướng mắc trên”, PGS.TS Lê Anh Tuấn nói.

Tháo gỡ bất cập, vướng mắc trong tổ chức giảng dạy văn hóa ở các trường nghề

Để khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định và tổ chức thực tiễn dạy học văn hóa tại các trường trung cấp, cao đẳng có tuyển sinh học sinh tốt nghiệp THCS hiện nay, NGƯT.TS Phạm Xuân Khánh, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội đưa ra một số giải pháp sau:

Hoàn thiện hành lang pháp lý, thống nhất các quy định

Một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng lúng túng trong tổ chức giảng dạy văn hóa tại các cơ sở GDNN là sự chưa thống nhất, thậm chí mâu thuẫn giữa các văn bản pháp luật. Do đó, cần:

- Sửa đổi, bổ sung các quy định tại Luật GDNN (2014) và các văn bản dưới luật theo hướng cụ thể hóa nhiệm vụ tổ chức dạy văn hóa THPT cho học sinh tốt nghiệp THCS, học trình độ trung cấp nghề.

- Điều chỉnh, thống nhất các văn bản của Bộ GD&ĐT về chương trình, đội ngũ giáo viên, kiểm tra đánh giá và cấp chứng nhận hoàn thành chương trình văn hóa. Việc này nhằm bảo đảm tính nhất quán, rõ ràng trong thực thi chính sách ở các địa phương.

Xác lập rõ cơ chế phối hợp liên ngành trong tổ chức dạy văn hóa

Cần có một cơ chế phối hợp chặt chẽ và chính thức giữa ngành giáo dục và ngành lao động trong việc chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc dạy học văn hóa tại các cơ sở GDNN. Cơ chế này cần quy định rõ:

- Trách nhiệm từng cấp (Trung ương, địa phương, cơ sở);

- Phân cấp quản lý đối với giáo viên văn hóa;

- Quy định về công nhận kết quả học tập văn hóa và lộ trình học lên trình độ cao hơn.

Đảm bảo đủ điều kiện tổ chức dạy văn hóa tại cơ sở GDNN

Để các cơ sở GDNN có thể chủ động tổ chức giảng dạy văn hóa cho học sinh tốt nghiệp THCS, cần hỗ trợ và tạo điều kiện về:

- Đội ngũ giáo viên giảng dạy môn văn hóa: Cho phép các cơ sở được tuyển dụng hoặc hợp đồng với giáo viên THPT; đồng thời có cơ chế chuyển đổi hoặc đào tạo lại giáo viên văn hóa hiện có cho phù hợp chuẩn chương trình hiện hành.

- Cơ sở vật chất, học liệu: Cần bổ sung trang thiết bị giảng dạy, phòng học bộ môn, sách giáo khoa, học liệu điện tử tương thích với chương trình giáo dục phổ thông hiện hành (chương trình 2018).

- Nguồn kinh phí: Có chính sách tài chính hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, đồng thời hướng dẫn cơ chế chi trả học phí, thù lao giáo viên giảng dạy văn hóa, bảo đảm sự công bằng giữa học sinh theo học chương trình văn hóa tại các cơ sở GDNN với học sinh ở trường phổ thông.

Thiết lập lộ trình học phù hợp cho học sinh tốt nghiệp THCS

Để tránh quá tải, chồng chéo giữa các môn học nghề và môn học văn hóa, cần thiết kế một lộ trình học tích hợp linh hoạt, trong đó:

-  Văn hóa và chuyên môn được phân bổ hợp lý theo từng học kỳ;

-  Có thể áp dụng hình thức học tập theo mô-đun để kết hợp hiệu quả giữa dạy học văn hóa và thực hành nghề;

-  Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và đánh giá môn văn hóa nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trong điều kiện thiếu giáo viên hoặc thời gian hạn chế.

Tăng cường kiểm tra, giám sát và tổng kết thực tiễn

Các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Sở GD&ĐT cần:

-  Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc tổ chức giảng dạy văn hóa tại các cơ sở GDNN;

-  Thường xuyên tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm chuyên đề về công tác dạy văn hóa để rút kinh nghiệm và điều chỉnh chính sách kịp thời;

-  Tổng kết mô hình điểm, nhân rộng các mô hình tổ chức giảng dạy văn hóa hiệu quả tại các địa phương như TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Nghệ An...

Tại Tọa đàm, Tiến sĩ Vũ Văn Hà, Phó Trưởng Phòng Giáo dục thường xuyên, Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên, Bộ GD&ĐT đã làm rõ những quy định của pháp luật hiện hành về dạy văn hóa ở các trường đào tạo nghề hiện nay.

Trong đó đáng chú ý, thông tin về tiến độ sửa đổi, bổ sung các luật, ông Hà cho biết, tại Phiên họp thứ 48 mới đây, Ủy ban Thường vụ quốc hội đã cho ý kiến đối với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

 

“Hiện nay, Bộ Giáo dục và đào tạo đang hoàn thiện các dự án luật trên. Sau khi luật được ban hành sẽ có những thông tư, quy định mới phù hợp với các luật được sửa đổi để hướng dẫn cụ thể các trường thi hành”, ông Hà nói.

Ông Hà cũng cho biết sẽ lắng nghe, tiếp thu và ghi nhận những ý kiến đóng góp của các đại biểu tại Tọa đàm để nghiên cứu, hoàn thiện các quy định của pháp luật.

Sau khi lắng nghe các ý kiến đại biểu, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhận định, với tinh thần lấy quyền lợi của người học làm trung tâm, các vấn đề được thảo luận tại Tọa đàm là rất cần thiết, gắn với thực tiễn trong tổ chức giảng dạy văn hóa ở các trường đào tạo nghề. Trên thực tế, các quy định về giáo dục và giáo dục nghề nghiệp vẫn còn bất cập và cần thêm nhiều kiến nghị tháo gỡ. Sau buổi Tọa đàm này, PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng đề nghị Ban tổ chức có văn bản gửi đến Uỷ ban Văn hóa Giáo dục Quốc hội để xem xét và kiến nghị lên Ủy ban Thường vụ quốc hội để tháo gỡ những vướng mắc nêu trên trong kỳ họp Quốc hội vào tháng 10 tới đây. Sự đồng hành, đóng góp của các đại biểu trong Tọa đàm sẽ giúp Quốc hội hoàn thiện hơn về thể chế chính sách và hình thành hệ thống pháp luật ngày càng nhân văn hơn.

Phát biểu tổng kết Tọa đàm, Thạc sĩ Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam cho biết, Tọa đàm đã thu hút nhiều tham luận, ý kiến phát biểu sâu sắc của đại diện các cơ sở giáo dục, chuyên gia, đại diện cơ quan quản lý nhà nước, luật sư nhằm làm sáng tỏ tính pháp lý của vấn đề.

Với chức năng đóng góp ý kiến xây dựng văn bản pháp luật, phản ánh thông tin về hoạt động thực thi pháp luật, kinh tế – xã hội, góp phần thúc đẩy tiến trình phát triển và hội nhập của đất nước, thông qua các ý kiến trình bày tại Tọa đàm, Ban Tổ chức sẽ tổng hợp đề xuất, kiến nghị trình các cơ quan quản lý nhằm hoàn thiện quy định về tổ chức giảng dạy văn hóa ở các trường đào tạo nghề.