Nghị định số 143-HĐBT năm 1981

Quốc hội khoá VII kỳ họp thứ nhất (năm 1981) đã quyết định tái thành lập Bộ Tư pháp. Ngày 22/11/1981 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 143-HĐBT quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức Bộ Tư pháp.

Nghị định quy định: Bộ Tư pháp là cơ quan của Hội đồng Bộ trưởng, có chức năng giúp Hội đồng Bộ trưởng thực hiện quản lý thống nhất các công việc về tư pháp trong cả nước, bao gồm: công tác dự thảo pháp luật, quản lý về mặt tổ chức các toà án địa phương và các công tác tư pháp khác; công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa trong cán bộ và nhân dân; góp phần bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật; tăng cường chuyên chính vô sản, thực hiện quyền làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa của nhân dân.

Bộ máy của Bộ Tư pháp gồm có: Các vụ Xây dựng pháp luật (tổ chức theo lĩnh vực cần thiết), Vụ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật (có tạp chí của Bộ và Nhà xuất bản Pháp lý), Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Vụ Quản lý toà án, Vụ Quản lý các tổ chức tư pháp khác, Vụ Tổ chức và Cán bộ, Vụ Đào tạo, Văn phòng, Trường Đại học Pháp lý và các đơn vị trực thuộc khác của Bộ.

Nghị định số 143-HĐBT ngày 22/11/1981 đã tạo tiền đề pháp lý quan trọng để xây dựng và tổ chức lại Bộ, ngành Tư pháp trong những năm đầu được tái lập.

Nghị định số 38-CP năm 1993

Năm 1986, Đại hội lần thứ VI của Đảng đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước. Để đáp ứng yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ mới, Quốc hội đã quyết định sửa đổi Hiến pháp năm 1980. Hiến pháp năm 1992 – Hiến pháp của thời kỳ đổi mới đã được Quốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 11 thông qua ngày 15/4/1992.

Ngày 04/6/1993, Chính phủ ban hành Nghị định số 38-CP về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Bộ Tư pháp.

Nghị định gồm 6 điều. Theo đó: Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước thống nhất về công tác tư pháp; xây dựng và tham gia xây dựng pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật; quản lý về mặt tổ chức Toà án nhân dân địa phương, Toà án quân sự quân khu và tương đương, Toà án quân sự khu vực; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ pháp lý và quản lý các công tác tư pháp khác được Chính phủ giao.

Tổ chức bộ máy của Bộ Tư pháp bao gồm: Các cơ quan giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước (12 đơn vị): Văn phòng; Vụ Kế hoạch - Tài chính; Vụ Quản lý Toà án địa phương; Cục Thi hành án dân sự; Vụ Quản lý luật sư, tư vấn pháp luật; Vụ Quản lý công chứng, giám định tư pháp, hộ tịch, quốc tịch, lý lịch tư pháp; Vụ Pháp luật hình sự, hành chính; Vụ Pháp luật dân sự, kinh tế; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Tổ chức cán bộ và đào tạo; Thanh tra Bộ.

Các tổ chức sự nghiệp trực thuộc Bộ gồm: Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý; Trường Đại học Luật, phân hiệu Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh; Báo Pháp luật; Tạp chí Dân chủ và Pháp luật.

Hệ thống tổ chức tư pháp ở địa phương bao gồm: ở tỉnh và cấp tương đương có Sở Tư pháp; ở huyện và cấp tương đương có Phòng Tư pháp; ở xã và cấp tương đương có Ban Tư pháp. Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp, Ban Tư pháp là cơ quan chuyên môn của UBND cùng cấp chịu sự chỉ đạo và quản lý về chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan tư pháp cấp trên.

Nghị định số 62/2003/NĐ-CP năm 2003

Ngày 6/6/2003, Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải đã ký ban hành Nghị định số 62/2003/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp thay thế Nghị định số 38/CP.

Bộ Tư pháp được xác định là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác xây dựng pháp luật, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, thi hành án dân sự, hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp và công tác tư pháp khác trong phạm vi cả nước; thực hiện quản lý nhà nước các dịch vụ công thuộc phạm vi quản lý của Bộ theo quy định của pháp luật.

Theo quy định tại Nghị định số 62/2003/NĐ-CP, Bộ Tư pháp có 20 nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể, trong đó, so với Nghị định số 38/CP, Bộ Tư pháp có thêm những nhiệm vụ quyền hạn mới trong lĩnh vực kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, thống nhất quản lý và thực hiện trợ giúp pháp lý miễn phí cho người nghèo, đối tượng chính sách và các đối tượng khác theo quy định của pháp luật; thống nhất quản lý về đăng ký giao dịch bảo đảm; thực hiện đăng ký, cung cấp thông tin về giao dịch bảo đảm, tài sản cho thuê tài chính và các giao dịch, tài sản khác theo quy định của pháp luật... Riêng nhiệm vụ quản lý Tòa án nhân dân địa phương chuyển giao sang Tòa án nhân dân tối cao.

Về cơ cấu tổ chức: Bộ Tư pháp có 16 tổ chức giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Đó là, Vụ Pháp luật hình sự, hành chính; Vụ Pháp luật dân sự, kinh tế; Vụ Pháp luật quốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Quản lý công chứng, hộ tịch, quốc tịch, lý lịch tư pháp (gọi chung là Vụ Hành chính tư pháp); Vụ Quản lý luật sư, tư vấn pháp luật, giám định tư pháp, bán đấu giá tài sản, trọng tài thương mại (gọi chung là Vụ Bổ trợ tư pháp); Vụ Kế hoạch - Tài chính; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Tổ chức cán bộ; Cục Thi hành án dân sự; Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm; Cục Trợ giúp pháp lý; Cục Con nuôi quốc tế; Thanh tra; Văn phòng.

Ngoài ra, Bộ Tư pháp có 6 tổ chức sự nghiệp thuộc Bộ là: Viện Khoa học pháp lý; Trường Đại học Luật Hà Nội; Trường Đào tạo các chức danh tư pháp; Báo Pháp luật; Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Trung tâm Tin học.

Nghị định số 93/2008/NĐ-CP năm 2008

Ngày 22/8/2008, xét đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Chính phủ ban hành Nghị định số 93/2008/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Nghị định chỉ rõ vị trí, chức năng: Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về: công tác xây dựng và thi hành pháp luật; kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; phổ biến, giáo dục pháp luật; thi hành án dân sự; hành chính tư pháp; bổ trợ tư pháp và các công tác tư pháp khác trong phạm vi cả nước; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.

Về cơ cấu tổ chức: cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp được củng cố, tăng cường phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao, cụ thể là: Có 20 tổ chức giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước là: Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật; Vụ Pháp luật hình sự - hành chính; Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế; Vụ Pháp luật quốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Hành chính tư pháp; Vụ Bổ trợ tư pháp; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Kế hoạch -Tài chính; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Thi đua - Khen thưởng; Thanh tra; Văn phòng; Cục Thi hành án dân sự; Cục Trợ giúp pháp lý; Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm; Cục Con nuôi; Cục Công nghệ thông tin; Cơ quan đại diện của Bộ tại thành phố Hồ Chí Minh.

Có 4 tổ chức sự nghiệp trực thuộc Bộ là: Viện Khoa học pháp lý, Học viện Tư pháp, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật và Báo Pháp luật Việt Nam.

Theo quy định chung, Trường Đại học Luật Hà Nội và Nhà xuất bản Tư pháp sẽ được quy định trong một văn bản riêng do Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Nghị định số 22/2013/NĐ-CP năm 2013

Thể chế hóa Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011), kế thừa các Hiến pháp trước đó, Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 ngày 28 tháng 11 năm 2013 đã thông qua Hiến pháp 2013.

Ngày 13/3/2013, Chính phủ ban hành Nghị định số 22/2013/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Theo quy định của Nghị định, Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác xây dựng và thi hành pháp luật, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, kiểm soát thủ tục hành chính, phổ biến, giáo dục pháp luật; quản lý nhà nước về thi hành án dân sự, thi hành án hành chính, hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, bồi thường nhà nước trong hoạt động quản lý hành chính và thi hành án và các công tác tư pháp khác trong phạm vi cả nước; quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.

Về cơ cấu tổ chức: Bộ Tư pháp có 27 cơ quan, đơn vị, trong đó 22 cơ quan là các tổ chức giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước; 5 đơn vị là các tổ chức sự nghiệp thuộc Bộ, bao gồm: Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật; Vụ Pháp luật hình sự - hành chính; Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế; Vụ Pháp luật quốc tế; Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Kế hoạch - Tài chính; Vụ Thi đua - Khen thưởng; Thanh tra; Văn phòng; Tổng cục Thi hành án dân sự; Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật; Cục Kiểm soát thủ tục hành chính; Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực; Cục Con nuôi; Cục Trợ giúp pháp lý; Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm; Cục Bồi thường nhà nước; Cục Bổ trợ tư pháp; Cục Công nghệ thông tin; Cục Công tác phía Nam;

Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia; Viện Khoa học pháp lý; Học viện Tư pháp; Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Báo Pháp luật Việt Nam.

Nghị định số 96/2017/NĐ-CP năm 2017

Ngày 16/8/2017, Chính phủ ban hành Nghị định số 96/2017/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

So với Nghị định số 22/2013/NĐ-CP, quy định tại Nghị định số 96/2017/NĐ CP ngày 16/08/2017, có sự thay đổi về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp cho phù hợp với Luật tổ chức Chính phủ năm 2015, Nghị định số 123/2016/NĐ-CP ngày 01/9/2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ và các văn bản quy phạm pháp pháp luật khác, bảo đảm không chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn với các Bộ, cơ quan ngang Bộ khác.

Cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp cơ bản được giữ nguyên và tiếp tục được sắp xếp, thay đổi phù hợp với tình hình mới, trong đó, chuyển giao Cục Kiểm soát thủ tục hành chính sang Văn phòng Chính phủ và giao chức năng kiểm soát thủ tục hành chính trong công tác xây dựng pháp luật cho Vụ các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, công tác kiểm soát thủ tục hành chính của Bộ Tư pháp cho Văn phòng Bộ; thành lập mới 1 đơn vị là Cục Kế hoạch - Tài chính trên cơ sở chuyển đổi mô hình từ Vụ Kế hoạch - Tài chính.

Về cơ cấu tổ chức, theo quy định tại Điều 4 của Nghị định, Bộ Tư pháp có 27 đơn vị, trong đó 22 đơn vị là các tổ chức hành chính giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước; 5 đơn vị là các tổ chức sự nghiệp phục vụ quản lý nhà nước thuộc Bộ. Số lượng các phòng trong các tổ chức thuộc Bộ Tư pháp cũng được quy định rõ theo hướng tinh giản hơn so với Nghị định số 22/2013/NĐ-CP.

Nghị định số 98/2022/NĐ-CP năm 2022

Ngày 29/11/2022, Chính phủ ban hành Nghị định số 98/2022/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

So với Nghị định số 96/2017/NĐ-CP ngày 16/08/2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp thì Nghị định 98/2022/NĐ-CP ngày 29/11/2022 đã cập nhật các chức năng, nhiệm vụ của Bộ Tư pháp được giao bổ sung tại các văn bản pháp luật chuyên ngành thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Tư pháp bảo đảm đầy đủ, thống nhất;

Đồng thời cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp thu gọn hơn - giảm 2 đơn vị (sáp nhật Vụ Thi đua – Khen thưởng vào Vụ tổ chức cán bộ và sáp nhập Cục công tác phía Nam vào Văn phòng Bộ) và chuyển đổi mô hình hoạt động của một số đơn vị để phù hợp với quy định mới về tổ chức bộ máy và yêu cầu công tác của Bộ Tư pháp (chuyển đổi Cục con nuôi thành Vụ Con nuôi và chuyển đổi Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật thành Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật).

Nghị định số 39/2025/NĐ-CP năm 2025

Ngày 26/02/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 39/2025/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

Theo đó, Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về: Xây dựng pháp luật; tổ chức thi hành pháp luật; thi hành án dân sự; hành chính tư pháp; bổ trợ tư pháp; công tác pháp chế; quản lý nhà nước các dịch vụ sự nghiệp công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ.

Bộ Tư pháp thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Tổ chức Chính phủ, quy định của Chính phủ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ và các nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể như: trình Chính phủ dự án luật, nghị quyết của Quốc hội, dự án pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; dự thảo nghị định, nghị quyết của Chính phủ; dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý theo chương trình, kế hoạch xây dựng pháp luật hàng năm đã được phê duyệt và các dự án, đề án khác theo sự phân công của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ...

Nghị định quy định cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp gồm: Vụ Công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật; Vụ Pháp luật hình sự - hành chính; Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế; Vụ Pháp luật quốc tế; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Hợp tác quốc tế; Thanh tra bộ; Văn phòng bộ; Cục Quản lý thi hành án dân sự; Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính; Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý; Cục Hành chính tư pháp; Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước; Cục Bổ trợ tư pháp; Cục Kế hoạch - Tài chính; Cục Công nghệ thông tin; Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý; Học viện Tư pháp; Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Báo Pháp luật Việt Nam.

Theo Nghị định 39/2025/NĐ-CP của Chính phủ, từ 1/3/2025, cơ cấu tổ chức mới của Bộ Tư pháp có 20 tổ chức, giảm 5 đơn vị so với Nghị định số 98/2022/NĐ-CP. Đồng thời, từ tháng 5/2025 đã chuyển giao Thanh tra Bộ Tư pháp về Thanh tra Chính phủ.

Cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp hiện nay được tổ chức theo hướng tinh gọn, hướng tới một bộ máy hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, hoàn thành tốt nhất chức năng, nhiệm vụ được giao.