Trình Quốc hội 2 phương án đổi mới tòa cấp huyện, tỉnh

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 7, sáng 28/5, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi).

Theo đó, một trong số những nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo luật này có liên quan đến quy định về đổi mới TAND cấp tỉnh, TAND cấp huyện theo thẩm quyền xét xử (khoản 1 Điều 4).

Tại báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, nhiều ý kiến không tán thành quy định đổi mới TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm. Cũng có nhiều ý kiến đại biểu tán thành quy định tại khoản 1 điều 4 dự thảo liên quan nội dung này.

Cụ thể, phương án 1 quy định TAND tỉnh và TAND huyện (như quy định của Luật hiện hành); phương án 2 quy định TAND sơ thẩm và TAND phúc thẩm (như đề nghị của TAND tối cao).

Phát biểu thảo luận tại phiên họp về nội dung trên, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) bày tỏ ủng hộ quan điểm giữ nguyên quy định của luậtp hiện hành về TAND cấp tỉnh, TAND cấp huyện (phương án 1).

Tuy nhiên, do có nhiều đại biểu Quốc hội đồng tình với việc đổi tên tòa án và Chánh án TAND tối cao thuyết phục Quốc hội, đề nghị nên đổi mới TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm, nên đại biểu Hòa đề nghị lấy phiếu xin ý kiến tất cả các đại biểu Quốc hội về nội dung này.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) phát biểu. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Trong khi đó, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) đồng ý với phương án 2, tức đổi mới TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm.

Nêu lý do ủng hộ phương án này, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho rằng, việc đổi mới này đã thể chế hoá, đáp ứng yêu cầu tại các nghị quyết của Đảng.

“Một trong những vấn đề quan trọng nhất là chúng ta phải xây dựng tòa án độc lập, trở thành trung tâm, với xét xử là trọng tâm. Có như vậy, xét xử mới công bằng, bảo đảm công lý. Nhân dân mới tin vào pháp luật, tin vào toà án và xa hơn nữa là tin vào chế độ”, đại biểu Thịnh nêu quan điểm.

Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) phát biểu. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Mặt khác, đại biểu tỉnh Khánh Hòa nhấn mạnh, tòa án là cơ quan xét xử của nhà nước, thực hiện thẩm quyền tài phán quốc gia chứ không phải tòa án cấp huyện hay cấp tỉnh.

Đại biểu Thịnh cũng dẫn lại ý kiến của đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) nhận định việc xét xử các vụ án hành chính mà người bị kiện là chủ tịch UBND tỉnh rất khó. Do đó, nếu không độc lập, tòa án rất khó xét xử công bằng, bảo đảm công lý.

“Chúng ta phải thay đổi, và sự thay đổi này phù hợp với xu hướng của thế giới. Gần như các nước trên thế giới họ đều làm vậy cả rồi. Bây giờ chúng ta mới làm là hơi muộn nhưng cần thiết”, đại biểu Thịnh nhấn mạnh.

Tuy nhiên, do có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này nên đại biểu tỉnh Khánh Hòa cũng bày tỏ đồng tình với ý kiến của đại biểu Hòa về việc cần phải lấy phiếu toàn thể các đại biểu Quốc hội.

Đổi mới tòa án cấp tỉnh, huyện là xu thế

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình phát biểu tiếp thu, giải trình làm rõ ý kiến các đại biểu Quốc hội nêu tại phiên họp sáng 28/5. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Giải trình làm rõ ý kiến các đại biểu Quốc hội nêu về quy định đổi mới TAND cấp tỉnh, huyện theo thẩm quyền xét xử, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, việc đổi tên tòa án cấp tỉnh, huyện là xu thế, và nếu chưa thể thực hiện trong hiện tại, sau này “con cháu chúng ta sẽ làm”.

Phát biểu trước Quốc hội, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo xây dựng 2 phương án tại khoản 1 Điều 4 dự thảo luật để trình Quốc hội xem xét, thảo luận.

Nhấn mạnh lập luận của các đại biểu về 2 phương án đưa ra tại dự thảo đều rất sắc sảo, thuyết phục, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng nêu rõ, TAND tối cao vẫn giữ quan điểm phải đổi mới, phải tổ chức theo thẩm quyền xét xử.

“Việc này chúng ta đã có truyền thống, nghị quyết của Đảng, quy định trong hệ thống pháp luật, trong Hiến pháp. Theo đó, Hiến pháp quy định chúng ta có 2 cấp xét xử, và bản thân trong luật này cũng quy định nhiệm vụ của cấp xét xử sơ thẩm, phúc thẩm chứ không nói nhiệm vụ của tòa huyện, tòa tỉnh”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ.

Tương tự như vậy, tất cả các luật tố tụng đều nói nhiệm vụ của cấp xét xử sơ thẩm, phúc thẩm và việc đổi mới này là phù hợp với tất cả các luật khác, Chánh án TAND tối cao nhấn mạnh.

Liên quan xu thế quốc tế, ông Bình cho hay một số đại biểu đã nêu. “Có thể Quốc hội bỏ phiếu, kết quả thế nào chúng tôi sẽ chấp hành. Có thể vẫn giữ nguyên, có thể đổi mới nhưng có một điều chắc chắn đây là xu thế. Hôm nay chúng ta không làm, con cháu chúng ta sẽ làm”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình khẳng định.

Về vấn đề tòa chuyên biệt, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay, cơ bản các đại biểu đều ủng hộ để tăng tính chuyên nghiệp và các nước đã làm. Việc thành lập tòa chuyên biệt sẽ được Quốc hội quyết định và “chắc chắn không có chuyện thành lập tràn lan, chỗ nào cũng có”.

Theo Chánh án, dự kiến của lãnh đạo TAND tối cao và Hội đồng Thẩm phán chỉ có 1 Tòa sở hữu trí tuệ, 2 Tòa phá sản và các Tòa hành chính chuyên biệt thành lập ở Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và đang cân nhắc thêm ở Cần Thơ.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình phát biểu. (Ảnh: THỦY NGUYÊN)

Về tòa sở hữu trí tuệ, ông Bình nêu thí dụ chúng ta đang đối mặt với thực tế gạo ST25, cà-phê Trung Nguyên, bưởi Năm Roi, nước mắm Phú Quốc… bị đăng ký sở hữu tại nước ngoài. Do đó, rất cần một thiết chế tư pháp để bảo vệ doanh nghiệp và những thương hiệu quốc gia.

“Nếu như chúng ta phải đối mặt với việc kiện tụng các thương hiệu này ở nước ngoài, thường phần thua thiệt thuộc về phía Việt Nam vì chúng ta yếu về tài chính và luật pháp quốc tế. Vì vậy, rất cần có một tòa về sở hữu trí tuệ”, ông Bình nêu.

Đối với vấn đề thông tin tại tòa án, trong đó có ghi âm, ghi hình tại tòa, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay, Điều 141 của dự thảo luật không quy định quyền truyền thông mà chỉ điều chỉnh quy định trong phòng xét xử, còn “ra ngoài hành lang phỏng vấn ai, quay phim ai thì tòa án không có quyền can thiệp”.

Theo Chánh án, vấn đề này các đại biểu Quốc hội đã trao đổi: “Trong phòng xét xử phải quy định như trong điều luật ở đây để như đại biểu đã nêu là nhằm nâng cao hiệu quả, duy trì trật tự và để tôn trọng quyền con người”.

Theo ông Bình, đại biểu có cho rằng chỉ cần một bên đồng ý có thể ghi âm, ghi hình, tuy nhiên “bên này đồng ý mà bên kia không đồng ý cũng ảnh hưởng đến quyền con người”.

Ông nêu thí dụ, vợ chồng ly dị thì có rất nhiều lý do. Nếu vợ đồng ý nói trước truyền thông thì có thể ảnh hưởng đến đời tư của chồng; không thể một bên đồng ý cho phép truyền thông hay đưa lên mạng câu chuyện này.

Tương tự như vậy, hai bên tranh chấp với nhau, người A kiện người B, doanh nghiệp này kiện doanh nghiệp kia, bên nào cũng bảo tôi thắng thì sẽ lấy tư liệu bất lợi cho bên kia, vi phạm đời tư. Do đó, Chánh án TAND tối cao đề nghị xin giữ nguyên như dự thảo.