Sáng 30/10, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội làm việc tại hội trường, tiếp tục thảo luận, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026.
Nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ quan điểm cần chú trọng hơn nữa cải cách thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn pháp luật, làm cho quá trình cải cách ngày càng thực chất, hiệu quả hơn.
Đại biểu Đồng Ngọc Ba (Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) cho biết, những thành công trên các mặt kinh tế xã hội năm 2025 và 5 năm qua có một nguyên nhân rất quan trọng cần được nhấn mạnh ở cả bộ máy, nhất là Chính phủ đã có sự đổi mới mạnh mẽ về những tư duy cách làm, từ mô hình thiên về quản lý từng bước sang mô hình quản trị hiện đại, phục vụ kiến tạo phát triển.
Trong đó, đại biểu đánh giá cao vai trò đóng góp rất quan trọng ở các bộ, ngành, như Bộ Nội vụ, cơ quan tư pháp. Đồng thời cho biết, thời gian tới những thách thức còn rất lớn, vẫn còn nhiều điểm nghẽn, bất cập về thể chế, thực thi pháp luật…
Đại biểu nêu, phối hợp liên cấp, liên ngành còn nhiều điểm yếu, dữ liệu và tích hợp thông tin Quốc gia còn hạn chế, chia cắt; hạ tầng, quản trị rủi ro, kháng chịu thiên tai còn chưa đủ mạnh; phân quyền phân cấp nhất là cho địa phương còn gặp khó về năng lực cán bộ, hạ tầng số...
“Trong điều kiện đó đòi hỏi bộ máy cần phải khẩn trương tăng cường năng lực quản trị hơn bao giờ hết. Việc xây dựng chính sách pháp luật vẫn là một trọng tâm. Với yêu cầu của tư duy mới về quyền lập pháp mạnh mẽ, khối lượng công việc xây dựng pháp luật đặc biệt lớn, trước mắt là 54 Luật, Nghị quyết trình Quốc hội kỳ này…; việc tăng cường nhân lực, xây dựng chính sách pháp luật, nhất là của Chính phủ vẫn đang là nhiệm vụ, vừa cấp bách vừa lâu dài và tiềm ẩn nhiều khó khăn thách thức”, Đại biểu cho biết.
Với những tồn tại như vậy, đại biểu Đồng Ngọc Ba đề nghị, khẩn trương có giải pháp cụ thể thúc đẩy phát triển nâng tầm về chất của khoa học Luật, bao gồm cả kinh tế học pháp luật, xã hội học pháp luật. Kết nối hiệu quả giữa lý luận pháp luật với xây dựng thi hành pháp luật. Bảo đảm lý luận sinh ra từ thực tiễn và “thực sự soi đường dẫn dắt thực tiễn pháp luật”.
Đại biểu nêu thực trạng, có những lúng túng trong quy định về giá đất, về phân định phạm vi nội dung giữa luật và văn bản dưới luật, nhiều chính sách quy định thiếu tầm nhìn dài hạn, sửa đổi bổ sung có tính chất xử lý tình huống, bị động, mang tính ứng phó...
Cho rằng “Hệ thống pháp luật có nguy cơ bị phân mảnh, bất hợp lý có một phần nguyên nhân từ cơ sở lý luận”, đại biểu cũng đề nghị, thời gian tới, cần chú trọng thiết lập vận hành hiệu quả hệ sinh thái tri thức pháp luật, nòng cốt là Viện nghiên cứu, Trường đại học, Cơ quan xây dựng chính sách pháp luật, Cơ quan áp dụng thi hành pháp luật…
Theo đại biểu, cần xây dựng và phát huy đội ngũ học giả pháp lý xuất sắc dẫn dắt tư duy pháp lý; tăng cường nghiên cứu lý luận gắn với tổng kết thực tiễn, đặc biệt trong vấn đề đất đai, doanh nghiệp, cạnh tranh, kinh tế số... để hình thành các học thuyết pháp lý đặc thù của Việt Nam, dần hình thành trường phái pháp luật Việt Nam hiện đại.
Cùng với đó, khẩn trương tăng cường tính chuyên nghiệp trong xây dựng pháp luật, trung tâm là các tổ chức pháp chế trong các cơ quan Nhà nước và đội ngũ cán bộ pháp chế chuyên trách. Cần có giải pháp căn cơ lâu dài, đảm bảo thu hút bố trí người tài và công tác pháp chế.
Thực hiện hiệu quả quy trình xây dựng pháp luật, nhất là những điểm mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; bảo đảm chất lượng chính sách và kỹ thuật pháp lý về quy phạm hóa chính sách; công tác rà soát kiểm tra văn bản cần được tăng cường; đổi mới phương pháp tiếp cận cả trước, trong và sau ban hành cũng như thực thi văn bản; chú trọng vào nội dung, tính hợp lý khả thi, bám sát thực tiễn, góp phần tháo gỡ, đồng thời ngăn ngừa điểm nghẽn về thể chế.
Đại biểu nhấn mạnh, thực tiễn cho thấy trong một số lĩnh vực, một số công việc cụ thể, nhất là về đầu tư, đất đai và cả trong xây dựng chính sách pháp luật vẫn còn có trường hợp gặp khó, đứt gãy trong phối hợp liên ngành, liên cấp. Vì vậy, Chính phủ cần có biện pháp mạnh mẽ, chỉ đạo quyết liệt bảo đảm hiệu quả công tác phối hợp. “Bộ máy phối hợp đồng bộ không cát cứ là yêu cầu tối quan trọng của Chính phủ quản trị hiện đại, đây cũng là thước đo năng lực điều hành quốc gia. Ở đâu còn cát cứ bộ ngành ở đó chưa thực sự là Chính phủ kiến tạo!”
Đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai kiến nghị, Tòa án nhân dân tối cao cần tăng cường hơn nữa việc phát triển án lệ, nhất là về kinh doanh thương mại.
Theo đại biểu, án lệ là nguồn pháp luật có nhiều ưu thế trong đảm bảo tính thống nhất, hiệu quả và thực thi pháp luật, phúc đáp kịp thời yêu cầu thực tiễn. “Khi án lệ phát triển sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào văn bản dưới luật. Đây cũng là xu thế chung của nhiều quốc gia phát triển có nền pháp quyền hiện đại”.
Quốc hội cần tập trung thỏa đáng cho giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Khi chúng ta đẩy mạnh ủy quyền lập pháp, luật chỉ quy định nguyên tắc, quy định khung thì giám sát văn bản quy phạm pháp luật càng quan trọng hơn bao giờ hết.
“Một nguyên tắc cơ bản của giám sát thực hiện ủy quyền là phải đến tận nơi quyền đó được thực hiện. Quốc hội không chỉ giám sát kết quả ban hành văn bản mà phải giám sát vòng đời của văn bản đó trong đời sống xã hội. Nếu không làm tốt việc này chúng ta có thể rơi vào tình trạng “buông quyền lập pháp”, tác động tiêu cực đến đời sống kinh tế - xã hội”, Đại biểu nhấn mạnh.
theo Mai Đỉnh - Báo Công lý