Hỗ trợ tốt nhất cho người dân vùng có dự án

Đồng tình với nội dung thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận định rằng bên cạnh những lợi ích tiềm năng và mặt tích cực, dự án còn phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức, Đại biểu (ĐB) Dương Khắc Mai (Đoàn Đắk Nông) đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu kỹ, đánh giá toàn diện các rủi ro, có sự chuẩn bị thật kỹ lưỡng về mọi mặt, có chính sách quản lý và giải pháp trước mắt lẫn lâu dài để dự án được thực hiện thành công.

ĐB Dương Khắc Mai (Đoàn Đắk Nông).

Theo ĐB, đây là lĩnh vực có công nghệ chuyên sâu, đặc thù, phức tạp, trong khi phải nhìn nhận thực tế trình độ nước ta có thể nói chỉ ở mức cơ bản trong lĩnh vực này và nhiều lĩnh vực phụ trợ có liên quan. Do đó, chắc chắn phải phụ thuộc vào các đối tác nước ngoài cùng với nguồn nhân lực đáp ứng cho dự án cũng là một vấn đề lớn, nếu không đảm bảo thì ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng cũng như vận hành nhà máy. Nhiều nhân lực từng chuẩn bị cho các dự án hiện làm việc ở bên ngoài và ở nước ngoài, trong khi chưa có cơ chế, chính sách đặc thù đối với vấn đề nhân lực như đào tạo đội ngũ cán bộ, thu hút, tìm, chọn và giữ nhân tài. Vì vậy, ĐB đề nghị Chính phủ quan tâm có phương án, giải pháp ứng phó, đào tạo nguồn nhân lực của dự án này, đảm bảo sự chủ động tối đa.

Trao đổi cụ thể về hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay, ĐB Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) nhận thấy, trong điều kiện Việt Nam hiện nay việc lựa chọn hình thức này là hoàn toàn phù hợp. Một số quốc gia khác cũng lựa chọn hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay khi xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên như Hàn Quốc, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Bangladesh, Belarus, Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất, Ba Lan…

ĐB Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng).

Tương tự, việc áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn đối với các đối tác có đủ năng lực vận hành, bảo dưỡng trong thời hạn 5 năm kể từ ngày dự án nghiệm thu đưa vào sử dụng là phù hợp nhằm đảm bảo khả năng vận hành, bảo dưỡng nhà máy liên tục, trong trường hợp khi hết hợp đồng chìa khóa trao tay mà chủ đầu tư hoặc đơn vị vận hành vẫn chưa thể hoàn toàn vận hành và bảo dưỡng nhà máy. Tuy nhiên, về lâu dài, theo ĐB Tú Anh, Nhà nước cũng như chủ đầu tư cần có kế hoạch chuẩn bị năng lực kỹ thuật quốc gia thông qua các hợp đồng chuyển giao công nghệ, dịch vụ kỹ thuật và các chương trình đào tạo được ký kết với đối tác cung cấp công nghệ nhà máy điện hạt nhân cho Việt Nam.

Tuy nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án điện hạt nhân đầu tiên của nước ta nhưng chúng ta không phải bắt đầu từ con số 0. Trên cơ sở kế thừa những kết quả, bài học kinh nghiệm của giai đoạn chuẩn bị xây dựng nhà máy điện hạt nhân trước đây, kinh nghiệm vận hành lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt an toàn tuyệt đối hàng chục năm qua, ĐB Đoàn Lâm Đồng đề nghị khẩn trương xây dựng, hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử nhằm tạo hành lang pháp lý đảm bảo an toàn, an ninh trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của quốc gia dựa trên các khuyến cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA). Đồng thời, cần làm tốt công tác truyền thông và hỗ trợ tốt nhất cho người dân vùng có dự án để tạo sự đồng thuận trong xã hội, để người dân có đời sống tốt hơn khi nhường đất xây dựng dự án nhà máy điện hạt nhân.

Sẽ có sự giám sát rất chặt chẽ của IAEA

Phát biểu tiếp thu, giải trình, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã làm rõ thêm một số vấn đề nhiều ĐB Quốc hội quan tâm. Trong đó, về sự cần thiết có cơ chế, chính sách đặc thù, Bộ trưởng cho hay, nhu cầu điện của nước ta trong những năm tới là rất lớn để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng 8 đến 10% trở lên đến năm 2030. Trong khi đó, chúng ta đã cam kết với quốc tế là đạt trung hòa carbon vào năm 2050, nên phải phát triển rất mạnh các loại hình nguồn điện, nhất là năng lượng tái tạo để đáp ứng được nhu cầu điện năng tăng thêm và nhu cầu điện sạch phát triển kinh tế đất nước...

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã làm rõ thêm một số vấn đề nhiều ĐB Quốc hội quan tâm.

Cũng theo Bộ trưởng, để hoàn thành một dự án điện hạt nhân quy mô tương tự thì thời gian từ khi phê duyệt dự án đầu tư đến vận hành trong khoảng 10 năm. Dự án tiến độ nhanh nhất cũng từ 7 đến 8 năm và đều phải có cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện những dự án này. Do tính chất phức tạp của dự án điện hạt nhân và lần đầu tiên được xây dựng ở nước ta, để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án trong năm 2030 - 2031, rất cần có những cơ chế, chính sách đặc thù đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ và rút ngắn thời gian thực hiện.

Về đối tượng áp dụng, Bộ trưởng khẳng định, cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên chỉ áp dụng cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2 và các dự án thành phần đã được Quốc hội khóa XII thông qua tại Nghị quyết 41. Thời gian áp dụng kể từ thời điểm nghị quyết có hiệu lực tới khi hoàn thành đầu tư dự án, đưa vào vận hành khai thác. Những chính sách đặc thù khác nếu có sẽ được Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tổng kết và trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định trong thời gian tới.

“Nhiều hạng mục công trình của dự án như việc đàm phán Hiệp định đối tác với tổng thầu thực hiện các gói thầu chìa khóa trao tay; lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, nghiên cứu khả thi, thu xếp vốn đầu tư, đền bù di dân tái định cư, chuẩn bị mặt bằng xây dựng, đào tạo nguồn nhân lực... để góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, bảo đảm hoàn thành dự án theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Việc thực hiện dự án này, chúng ta còn có sự giám sát rất chặt chẽ của IAEA, cho nên chúng ta hoàn toàn yên tâm”, Bộ trưởng Diên nhấn mạnh.