Bảo tàng Mỹ thuật Phan Thị Ngọc Mỹ tại thôn Phúc Đức, xã Quốc Oai, Hà Nội.

Người phụ nữ Việt với đam mê giữ gìn bản sắc dân tộc

Trong dòng chảy văn hóa Việt Nam, hình ảnh người phụ nữ luôn gắn liền với sự gìn giữ, nâng niu truyền thống. Họa sĩ Phan Thị Ngọc Mỹ chính là một minh chứng tiêu biểu. Là truyền nhân đời thứ 15 dòng họ Phan Huy Ích và Phan Huy Chú, bà được giáo dục trong một gia đình nền nếp, gia giáo và được thừa hưởng những tài năng của các cụ trong họ, trong đó có hội họa.

Không chỉ là một họa sĩ có nhiều sáng tác, bà còn là người dành cả đời để sưu tầm, bảo quản những bức tranh, thư pháp và cổ vật từ thời mỹ thuật Đông Dương, mỹ thuật kháng chiến, mỹ thuật sau hòa bình và đến bây giờ là mỹ thuật đương đại. Với bà, mỗi tác phẩm nghệ thuật, mỗi hiện vật dân gian đều là một phần ký ức của dân tộc, là hồn cốt văn hóa cần được gìn giữ cho mai sau.

Hành trình ấy không hề đơn giản. Sau nhiều năm sinh sống và làm việc ở Hà Nội, bà đã quyết định bán nhà, trở về quê hương tại thôn Phúc Đức, xã Quốc Oai để thực hiện một giấc mơ lớn: xây dựng một bảo tàng tư nhân mang tên mình. Quyết định ấy khiến nhiều người bất ngờ, nhưng cũng nhờ đó mà hàng nghìn tác phẩm hội họa, thư pháp, cổ vật đã được sưu tầm, bảo tồn và trưng bày trong một không gian riêng biệt.

Chân dung Họa sĩ Phan Thị Ngọc Mỹ.

Đến với bảo tàng, người ta có thể cảm nhận được sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt. Tranh Đông Dương với nét đẹp cổ điển, tranh thời kháng chiến khắc họa hình ảnh kiên cường của dân tộc, tranh đương đại mang hơi thở đổi mới… tất cả đều hòa quyện trong một không gian nghệ thuật giàu cảm xúc. Bên cạnh đó, những món đồ gốm, chum sành, tượng gỗ, trang thư pháp cổ cũng được trưng bày trang trọng, gợi nhắc về một đời sống dân gian đậm chất truyền thống. Chính tâm huyết và tình yêu ấy đã làm nên nét đẹp của người phụ nữ Việt – dịu dàng mà mạnh mẽ, dám hy sinh để bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc.

Điểm hẹn văn hóa đặc sắc ở Quốc Oai

Ra đời năm 2006, Bảo tàng Mỹ thuật Phan Thị Ngọc Mỹ là một trong những bảo tàng tư nhân đầu tiên của cả nước, được xây dựng trên một khuôn viên 500m2 ở Phúc Đức Sài Sơn, nơi có danh thắng Chùa Thầy nổi tiếng. Công trình gồm ba tầng trưng bày và lưu giữ các tác phẩm hội họa, thư pháp và đồ gốm cổ vật dân gian có giá trị lịch sử văn hóa.

Không gian trưng bày được thiết kế khoa học và hợp lý. Tầng một là nơi giới thiệu tranh, ảnh và thư pháp gắn liền với thời kháng chiến và hòa bình, giúp người xem hình dung được những chặng đường lịch sử đã đi qua. Tầng hai dành cho tranh của các danh họa thời Đông Dương, giai đoạn được coi là khởi đầu quan trọng của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Tầng ba lại là thế giới của tranh đương đại, nơi những sáng tác mới phản ánh hơi thở cuộc sống đương thời. Sự phân tầng này tạo nên một hành trình khám phá xuyên suốt, để người thưởng lãm có thể cảm nhận được sự nối tiếp và phát triển của mỹ thuật Việt Nam qua nhiều thế hệ.

Lễ kỷ niệm 15 năm ngày thành lập bảo tàng.

Bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày tĩnh lặng. Họa sĩ Phan Thị Ngọc Mỹ luôn mở cửa chào đón công chúng, từ học sinh, sinh viên đến các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, khách du lịch. Nhiều đoàn học sinh ở Quốc Oai và các vùng lân cận đã đến đây để tham quan, học tập, tìm hiểu về mỹ thuật và văn hóa dân gian. Với họ, bảo tàng giống như một lớp học đặc biệt, nơi được tận mắt nhìn thấy, tận tay chạm vào những giá trị nghệ thuật mà sách vở khó có thể truyền tải hết. Nhiều bạn trẻ còn được chính họa sĩ Ngọc Mỹ hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm, khơi dậy tình yêu hội họa và nghệ thuật truyền thống.

Không chỉ vậy, vị trí của bảo tàng cũng khiến nơi đây trở thành điểm nhấn du lịch hấp dẫn. Nằm gần Chùa Thầy, một di tích lịch sử, văn hóa nổi tiếng, bảo tàng bổ sung thêm sắc màu cho bức tranh văn hóa xứ Đoài, biến hành trình tham quan nơi đây thành trải nghiệm toàn diện, vừa có tâm linh, vừa có nghệ thuật, vừa có dấu ấn lịch sử.

Truyền cảm hứng cho thế hệ mai sau

Sự ra đời và tồn tại của Bảo tàng Mỹ thuật Phan Thị Ngọc Mỹ mang nhiều ý nghĩa sâu sắc đối với cộng đồng. Trước hết, bảo tàng góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống. Trong bối cảnh hội nhập và hiện đại hóa, nhiều giá trị cổ xưa có nguy cơ bị lãng quên, mai một. Những bức tranh, hiện vật, thư pháp nếu không được sưu tầm và bảo quản thì rất dễ biến mất theo thời gian. Chính vì thế, bảo tàng như một “ngôi nhà ký ức”, nơi lưu giữ và truyền lại cho thế hệ mai sau những minh chứng sinh động về lịch sử và văn hóa dân tộc.

Nói về bảo tàng, Họa sĩ Phan Thị Ngọc Mỹ cho biết: “Không chỉ dừng lại ở vai trò bảo tồn, bảo tàng còn là nơi truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Tôi đã dành cả cuộc đời để gìn giữ những nét văn hóa đặc trưng và giảng dạy cho các em học sinh đã trở thành tấm gương quý giá. Nhiều em nhỏ khi đến tham quan, học vẽ ở đây đã tìm thấy niềm đam mê hội họa, từ đó nuôi dưỡng tình yêu cái đẹp, tình yêu văn hóa dân gian. Không ít bạn trẻ chia sẻ rằng, chính những buổi học tại bảo tàng đã giúp họ hiểu sâu hơn về nghệ thuật, về lịch sử, và cảm thấy tự hào hơn về truyền thống dân tộc.”

 “Ở một góc độ khác, bảo tàng còn góp phần thúc đẩy phát triển du lịch văn hóa tại địa phương. Xứ Đoài vốn nổi tiếng với cảnh quan thơ mộng và nhiều di tích lịch sử, nhưng sự xuất hiện của một bảo tàng mỹ thuật tư nhân đã mang đến một điểm đến mới mẻ, khác biệt. Du khách khi đến thăm Chùa Thầy hoàn toàn có thể kết hợp tham quan bảo tàng, để chuyến đi trở nên phong phú và đa chiều hơn. Điều này không chỉ tạo nên lợi ích văn hóa mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế du lịch của huyện Quốc Oai và vùng phụ cận”, bà cho biết thêm.

Dù đã có gần hai thập kỷ hoạt động, họa sĩ Phan Thị Ngọc Mỹ vẫn không ngừng ấp ủ những dự định mới. Bà mong muốn mở rộng quy mô trưng bày, giới thiệu thêm nhiều tác phẩm mỹ thuật trong và ngoài nước, đồng thời nâng cao chất lượng bảo quản, trưng bày theo chuẩn mực quốc tế. Ước mơ ấy, nếu thành hiện thực, chắc chắn sẽ đưa bảo tàng trở thành một địa chỉ văn hóa uy tín, không chỉ cho người dân trong nước mà cả du khách quốc tế yêu nghệ thuật Việt Nam.

Bảo tàng Mỹ thuật Phan Thị Ngọc Mỹ không chỉ là nơi lưu giữ tranh ảnh, thư pháp hay cổ vật, mà còn là biểu tượng về tâm huyết và nghị lực của một người phụ nữ Việt Nam giàu lòng yêu văn hóa dân tộc. Tin rằng, trong hành trình hướng tới tương lai, bảo tàng sẽ tiếp tục là nhịp cầu nối quá khứ và hiện đại, góp phần lan tỏa vẻ đẹp văn hóa Việt Nam đến bạn bè gần xa.