Khi một doanh nghiệp đã mở tờ khai xuất tại các chi cục hải quan, họ chỉ cần cầm bộ tờ khai xuống hải quan cửa khẩu xuất để xác nhận là đủ điều kiện xuất hàng, không phải mất thêm bất kỳ chi phí nào. Tuy nhiên, điều tra của Báo Giao thông cho thấy, đang giữa mùa dịch, các doanh nghiệp gặp vô vàn khó khăn thì tại hãng tàu Cosco Shipping Lines – Văn phòng Hải Phòng, doanh nghiệp muốn xuất hàng phải chi tiêu cực phí để “bôi trơn”…

Kỳ 1: “Giá chung rồi, đừng thắc mắc”

Qua nhiều ngày liên hệ xin việc tại một công ty làm dịch vụ xuất nhập khẩu trên địa bàn quận Hải An, một ngày đầu tuần tháng 4/2020, PV nhận được cuộc gọi của lãnh đạo công ty đồng ý tiếp nhận làm nhân viên làm thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa (giới trong nghề vẫn thường gọi là nhân viên chạy lệnh).

Tôi đi làm nhân viên chạy lệnh

Vì chưa biết gì, tôi được một người tên Minh đã có nhiều năm kinh nghiệm hướng dẫn chi tiết về việc làm tờ khai xuất nhập khẩu hàng hóa. Theo anh Minh, muốn mở một tờ khai xuất hàng, bắt buộc phải có booking (đặt chỗ – PV) của hãng tàu cấp, sau đó cầm booking lên hãng tàu lấy lệnh cấp vỏ container cùng số chì.“

Khi lấy được lệnh cấp vỏ và chì kẹp của hãng tàu, nhân viên chạy lệnh phải trực tiếp xuống bãi để vỏ container do hãng tàu chỉ định chọn vỏ container. Sau khi chọn vỏ xong, phải thông báo lại cho hãng tàu số hiệu container và cho xe chở vỏ đi đóng hàng. Lúc đó các bộ phận liên quan có thể mở tờ khai hải quan.

Khi hàng đã đóng xong, sẽ được hạ về bãi do hãng tàu chỉ định, nhân viên chạy lệnh cầm bộ tờ khai hải quan bao gồm: Tờ khai đã được thông quan trên hệ thống hải quan; phơi hạ hàng do bãi hạ container cấp và biên lai nộp phí kết nối hạ tầng cảng biển, lên bộ phận tiếp nhận tờ khai do hãng tàu chỉ định.

Minh căn dặn, thường trên booking sẽ thông báo sau khi hoàn tất thủ tục thì nộp tờ khai cho ai, ở đâu. Thế nhưng, đối với hãng tàu Cosco Shipping – Chi nhánh Hải Phòng phải đặc biệt chú ý, khi hoàn tất các thủ tục trên, bắt buộc phải nộp về Văn phòng Cosco Hải Phòng, tại địa chỉ phòng 601-611, tòa nhà Thành Đạt 3, số 4 Lê Thánh Tông, phường Máy Tơ, quận Ngô Quyền, Hải Phòng và nộp trực tiếp cho ông Bùi Văn Cao, là nhân viên hãng tàu Cosco Hải Phòng.

Minh cũng không quên chỉ dạy, nếu đầy đủ thủ tục rồi, thì cầm thêm 70.000 đồng cho mỗi container hàng nộp cho hãng tàu. Nếu có tờ khai mà chưa hạ kịp hàng thì phải thêm 300.000 đồng/container, tổng cộng phí tờ khai một container chưa hạ hàng là 370.000 đồng.

Tôi hỏi Minh, số tiền đó là tiền gì, có cần lấy hóa đơn không, Minh tặc lưỡi: “Hãng tàu yêu cầu vậy, chứ làm gì có quy định phải nộp tiền này. Thế nhưng, không nộp thì đảm bảo với chú, hàng không có cửa lên tàu”.

Sau khi đã học thuộc bài, tôi bắt đầu theo Minh đi làm thủ tục xuất hàng. Hoàn tất các thủ tục của hải quan, tôi được Minh dẫn đến Văn phòng Cosco Hải Phòng ở tầng 6 tòa nhà Thành Đạt. Đây là một tòa nhà khá mới, là nơi tập trung của nhiều doanh nghiệp, hãng tàu và công ty vận tải đường bộ…

Sau khi vào sảnh, chúng tôi bấm thang máy lên tầng 6 tòa nhà. Cửa thang máy mở, bên tay trái cũng chính là Văn phòng của hãng tàu này. Theo quan sát, Văn phòng hãng tàu khá lớn, có vài chục nhân viên đang làm việc tại đây. Chính giữa là bộ phận tiếp nhận thủ tục hành chính của Cosco Hải Phòng. Còn phía ngoài hành lang là dãy ghế nhựa để những người đến làm thủ tục ngồi đợi đến lượt. Đúng như lời Minh nói, văn phòng tiếp nhận thủ tục hành chính của hãng tàu này cũng chính là nơi công khai thu tiền của các doanh nghiệp…

Đang ngước nhìn xung quanh, chợt Minh vỗ vai “Ở đây ai cũng phải chuẩn bị tiền sẵn, khi vào làm thủ tục thì chỉ việc đưa tiền cho anh Cao là xong”. Minh cũng không quên chỉ cho tôi điểm thu tiền làm thủ tục xuất hàng của hãng tàu Cosco là ở phía cuối cùng của văn phòng, ngay sát cửa kính mặt trước tòa nhà Thành Đạt.

Theo quan sát, vào lúc 10h ngày 21/4, có khá đông nhân viên làm thủ tục xuất hàng của các doanh nghiệp đến nộp tờ khai chưa qua khu vực cửa khẩu xuất cho Cosco Shipping. Mỗi người trên tay đều cầm thủ tục giấy tờ và không quên chuẩn bị sẵn số tiền hãng tàu Cosco Hải Phòng yêu cầu nộp. Cảnh đưa nhận tiền trái phép diễn ra công khai, nhộn nhịp ngay giữa ban ngày…

Thậm chí, nhân viên hãng tàu Cosco Hải Phòng là anh Bùi Văn Cao còn nhận tờ khai xuất và thu tiền không kịp, sau mỗi lần tiền chất đống, anh này lại thu gom và cho vào ngăn kéo bàn làm việc của mình. Việc thu tiền được diễn ra trước sự chứng kiến của hàng trăm người làm thủ tục tại đây cũng như các nhân viên hãng tàu này.

“Thu tô” hộ hải quan nên không có biên lai?

Trên tay cầm bộ tờ khai chưa qua khu vực cửa khẩu xuất, tôi tiến vào chỗ nhân viên Bùi Văn Cao đang tiếp nhận thủ tục. Vì mới vào nghề, chưa hiểu rõ quy trình nộp thủ tục, tôi hỏi Cao:

– Anh ơi, nộp tờ khai xuất bao gồm những gì ạ?

– Có tờ khai hải quan, phơi hạ hàng, biên lai nộp phí kết nối hạ tầng cảng biển và chuẩn bị sẵn cho anh 70.000 đồng/container, có tiền lẻ càng tốt.

– Em mới đi làm nên không biết, thế 70.000 đồng đó là tiền gì ạ?

– Thì đó là tiền hải quan, bọn anh thu hộ thôi.

– Nhưng em đã làm hết các thủ tục hàng xuất rồi mà.

– Đừng thắc mắc nhiều, giá chung, có nộp thì nhanh lên cho người khác còn vào.

– Thế có biên lai không anh, để em về báo cáo quản lý ạ.

– Đã nói thu hộ hải quan, làm gì có biên lai.

Nghe Cao nói có vẻ gắt, tôi dừng lại không hỏi gì thêm, nộp thủ tục hải quan hàng xuất cho 2 container hàng cùng 140.000 đồng tiền hãng tàu tự ý thu. Tiếp theo sau tôi, hàng loạt các nhân viên chạy lệnh khác cũng đã chuẩn bị sẵn giấy tờ và tiền để nộp cho hãng tàu. Khu vực nộp tờ khai chưa qua khu vực cửa khẩu xuất nhộn nhịp như một cái chợ con, người ra người vào liên tục, bất chấp dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp…

(Còn tiếp)