Được thành lập và dẫn dắt bởi ông Nguyễn Cao Khải, HTX Tiến Thuận đã nhanh chóng trở thành đơn vị điển hình trong việc triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. Với diện tích thí điểm khoảng 50 ha từ vụ Hè–Thu 2024, HTX không chỉ chứng minh hiệu quả kinh tế mà còn khẳng định vai trò tiên phong trong phát triển nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường.

Bước đi tiên phong trong nông nghiệp xanh

Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp là một trong những giải pháp quan trọng nhằm giảm phát thải khí nhà kính từ sản xuất lúa gạo, đồng thời tăng thu nhập cho nông dân. TP Cần Thơ là một trong những địa phương đầu tiên thực hiện thí điểm mô hình này, trong đó HTX Tiến Thuận được lựa chọn để triển khai mô hình “ruộng mẫu” đầu tiên.

Nhờ áp dụng cơ giới hóa, kỹ thuật canh tác tiên tiến, HTX đã thay đổi hoàn toàn cách trồng lúa truyền thống. Cụ thể, mật độ sạ thưa chỉ 60 kg giống/ha, kết hợp máy sạ hàng hiện đại và bón vùi phân hợp lý, giúp giảm hơn 20% chi phí sản xuất. Hơn nữa, hệ thống tưới tiêu “ướt‑khô xen kẽ” (AWD) cùng quản lý dinh dưỡng cân đối đã giúp HTX tiết kiệm nước, hạn chế phát thải khí methane từ ruộng lúa, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón.

Ông Nguyễn Cao Khải cho biết: “Ban đầu khi vận động các hộ dân tham gia, nhiều người lo lắng rằng giảm giống, giảm phân sẽ ảnh hưởng năng suất. Nhưng khi lúa chín, kết quả đã chứng minh năng suất vẫn ổn định, thậm chí tăng nhẹ, chi phí giảm, lợi nhuận tăng. Chính điều này đã tạo niềm tin để nhân rộng mô hình.”

Vụ Hè–Thu 2024, HTX Tiến Thuận chủ yếu gieo giống OM5451, chất lượng lúa ổn định, đồng đều, không sâu bệnh nghiêm trọng, và các doanh nghiệp cam kết bao tiêu sản phẩm với giá cao hơn thị trường khoảng 300 đồng/kg. Đây là yếu tố quan trọng giúp người dân yên tâm đầu tư kỹ thuật và mở rộng diện tích.

Kinh tế tuần hoàn từ rơm rạ: Một hướng đi bền vững

(Máy xới vùi rơm kết hợp phun chế phẩm sinh học để xử lý rơm rạ tại HTX Tiến Thuận)
Không dừng lại ở sản xuất lúa, HTX Tiến Thuận còn tiên phong trong việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn từ rơm rạ. Sau thu hoạch, rơm rạ được thu gom, xử lý bằng chế phẩm sinh học và máy móc chuyên dụng, biến phụ phẩm nông nghiệp thành phân hữu cơ, giá thể trồng nấm hoặc chậu rơm. Mô hình này giúp:
- Giảm phát thải môi trường do đốt rơm rạ;
- Tái sử dụng nguồn tài nguyên tại chỗ, giảm phụ thuộc phân bón hóa học;
- Tăng thu nhập cho nông dân từ phụ phẩm.

Đặc biệt, mô hình kinh tế tuần hoàn của HTX đã thu hút sự quan tâm của các đoàn nông dân và đại biểu đến từ năm quốc gia ASEAN. Hơn 150 đại biểu đã đến tham quan, tìm hiểu và học hỏi thực tế tại HTX, khẳng định sức lan tỏa quốc tế của mô hình nông nghiệp bền vững.

Lan tỏa mô hình, kết nối chuỗi giá trị

Hiện nay, HTX Tiến Thuận đã liên kết với 130 hộ dân, mở rộng quy mô sản xuất lúa lên 512 ha, hình thành các “cánh đồng lớn” gắn kết với doanh nghiệp thu mua. Hình thức liên kết này giúp:

- Đảm bảo đầu ra ổn định, tránh rủi ro thị trường;
- Nâng cao chất lượng lúa, tuân thủ các tiêu chuẩn xuất khẩu;
- Tăng cường hiệu quả kinh tế và bền vững môi trường.

Theo báo cáo của ngành Nông nghiệp TP Cần Thơ, đến năm 2025, diện tích lúa liên kết, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm trước sản xuất đạt 40,28%, tăng đáng kể so với mức 26,5% năm 2016. Ngoài ra, khoảng 37,5% sản lượng lúa được phân phối qua HTX và doanh nghiệp, 49,5% thông qua thương lái, 0,9% bán trực tiếp cho các nhà máy xay xát trong khu vực. Điều này cho thấy HTX đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng lúa gạo bền vững.

Hiệu quả kinh tế và môi trường

Mô hình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp của HTX Tiến Thuận mang lại nhiều lợi ích kinh tế và môi trường:
-  Chi phí giảm: Giảm lượng giống, phân bón, thuốc BVTV;
-  Năng suất tăng: Tăng 0,3–0,7 tấn/ha so với sản xuất truyền thống;
-  Lợi nhuận tăng: Ít nhất 20% so với canh tác cũ;
-  Phát thải khí nhà kính giảm: Mỗi ha giảm từ 2–12 tấn CO₂;
-  Tái sử dụng phụ phẩm: Rơm rạ được tận dụng làm phân hữu cơ, trồng nấm, chậu rơm.
Các con số này minh chứng rằng, sản xuất lúa theo hướng xanh không chỉ bảo vệ môi trường mà còn có lợi nhuận thực tế cho người dân.

Vai trò của chính quyền và ngành nông nghiệp

Sự đồng hành của chính quyền TP Cần Thơ, Sở Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Hội Nông dân là yếu tố quan trọng để HTX thành công. Chính quyền không chỉ hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo, tập huấn mà còn cung cấp cơ chế ưu đãi, tạo điều kiện cho HTX tiếp cận vốn, máy móc, vật tư chất lượng cao.

Ông Nguyễn Văn Sử – Chủ tịch Hội Nông dân TP Cần Thơ – nhận định: “Phát triển lúa chất lượng cao, phát thải thấp là nhiệm vụ trọng tâm, không chỉ giúp nông dân tăng thu nhập mà còn góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững trong nông nghiệp.”

Nhờ sự hỗ trợ này, nhận thức của nông dân đã thay đổi rõ rệt: từ sản xuất manh mún, phân tán, phụ thuộc hóa chất sang liên kết vùng, canh tác theo quy trình chuẩn, quan tâm đến môi trường.

Thách thức và hướng đi phía trước

Dù kết quả ban đầu khả quan, việc nhân rộng mô hình vẫn còn nhiều thách thức:

- Nguồn lực đầu tư: Máy móc, vốn, kỹ thuật, quản lý;
- Đảm bảo chuỗi tiêu thụ: Phải duy trì quan hệ doanh nghiệp bao tiêu và kiểm soát chất lượng;
- Giám sát quy trình nghiêm ngặt để không ảnh hưởng môi trường.

Tuy nhiên, với kinh nghiệm thực tế, sự quyết tâm của HTX và chính quyền, những thách thức này hoàn toàn có thể vượt qua. HTX Tiến Thuận đã chứng minh rằng lúa chất lượng cao, phát thải thấp, nông nghiệp tuần hoàn không chỉ là lý thuyết mà có thể triển khai thành công.

Mô hình điển hình cho nông nghiệp ĐBSCL

HTX Tiến Thuận đã từ một hợp tác xã nhỏ, dám thử nghiệm đổi mới toàn diện, tham gia đề án lúa chất lượng cao và phát thải thấp, cơ giới hóa, áp dụng kỹ thuật tiên tiến, xử lý phụ phẩm rơm rạ theo mô hình tuần hoàn. Kết quả bước đầu cho thấy: chi phí giảm, năng suất ổn định, lợi nhuận tăng, môi trường được cải thiện.

Có thể nói trong bối cảnh biến đổi khí hậu, rủi ro thiên tai, xâm mặn, áp lực sử dụng phân bón hóa học và nhu cầu thực phẩm sạch tăng cao, mô hình của HTX Tiến Thuận là hướng đi bền vững, khả thi, có thể nhân rộng trên toàn vùng ĐBSCL./.