Tại phiên họp, Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) của Chính phủ do Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày cho thấy, trên cơ sở các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 65/2025/QH15 đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 (tháng 2/2025), cơ quan chủ trì soạn thảo đã tiếp thu đầy đủ ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện các quy định liên quan.

Mục tiêu là vừa thể chế hóa kịp thời các chủ trương, định hướng của các cấp có thẩm quyền về việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền triệt để cho chính quyền địa phương, vừa phân định rõ thẩm quyền giữa HĐND và UBND; tập thể UBND và cá nhân Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã; đồng thời thiết lập cơ chế điều hành chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức thực hiện của chính quyền địa phương.

Tại đợt 1 của kỳ họp thứ 9, có 160 lượt ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu tại tổ và hội trường về các nội dung nêu ra. Trong đó, đa số ý kiến đồng ý với việc dự thảo Luật đã thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương của Đảng về định hướng tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp và đẩy mạnh phân quyền, phân cấp từ Trung ương cho địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương.

Cụ thể, bổ sung nguyên tắc thực hiện cơ chế theo dõi, đánh giá, kiểm tra và giám sát nhằm kịp thời điều chỉnh nội dung phân cấp, phân quyền phù hợp với thực tiễn. Trao quyền chủ động cho chính quyền địa phương trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến từ 2 đơn vị hành chính trở lên, nhằm giảm thiểu tình trạng đùn đẩy trách nhiệm lên cấp trên, nâng cao hiệu quả điều hành ở cấp xã. 

Cùng với đó, bổ sung quy định về chủ thể được phân cấp là HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho UBND cùng cấp và HĐND cấp xã, nhằm bảo đảm sự phù hợp với quy định tại các luật hiện hành và thực tiễn của các địa phương hiện nay.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà thông tin, dự thảo Luật đã hoàn thiện nội dung phân định giữa nhiệm vụ, quyền hạn chung của UBND và nhiệm vụ, quyền hạn riêng của Chủ tịch UBND theo hướng tăng nhiều hơn thẩm quyền của Chủ tịch UBND.

Việc bổ sung thẩm quyền phân cấp của Chủ tịch UBND cấp tỉnh để phù hợp với nhiệm vụ, quyền hạn đã được phân định, qua đó tăng cường vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu UBND cấp tỉnh trong chỉ đạo, điều hành hoạt động trên toàn địa bàn cấp tỉnh. Liên quan đến việc bổ sung thẩm quyền phân cấp của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật bảo đảm đồng bộ, thống nhất.

Theo đó, dự thảo Luật đã chuyển nhiều nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cho chủ tịch UBND thực hiện để bảo đảm việc xử lý nhanh chóng, kịp thời trong chỉ đạo, điều hành các hoạt động quản lý hành chính ở địa phương.

Cụ thể, UBND cấp tỉnh có 12 nhiệm vụ, quyền hạn; chủ tịch UBND cấp tỉnh có 23 nhiệm vụ, quyền hạn; UBND cấp xã có 10 nhiệm vụ, quyền hạn; chủ tịch UBND cấp xã có 17 nhiệm vụ, quyền hạn. Trong khi đó, Luật hiện hành quy định chủ tịch UBND cấp tỉnh có 15 nhiệm vụ, quyền hạn.

Để đề cao vai trò, trách nhiệm cá nhân của Chủ tịch UBND, dự thảo Luật còn bổ sung quy định Chủ tịch UBND được thay mặt UBND quyết định những vấn đề thuộc thẩm quyền của UBND và báo cáo UBND tại phiên họp gần nhất, trừ những nội dung mà Luật quy định UBND phải thảo luận tập thể và quyết định.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết Thường trực Ủy ban tán thành với việc chỉnh lý các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp theo hướng phân định rõ hơn thẩm quyền giữa chủ tịch UBND và tập thể UBND như đề xuất của Chính phủ.

Thường trực cơ quan thẩm tra cũng tán thành đề xuất của Chính phủ về việc quy định chủ tịch UBND cấp tỉnh có thể phân cấp cho cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình, UBND, chủ tịch UBND cấp xã… thực hiện một hoặc một số nhiệm vụ, quyền, để tạo sự linh hoạt cho chính quyền địa phương.

Cho ý kiến về quy định HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho UBND cùng cấp hoặc HĐND cấp xã, quy định tại khoản 1 Điều 13 của dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban nhận thấy rằng, việc cho phép HĐND được phân cấp các nhiệm vụ, quyền hạn của mình cần được cân nhắc kỹ bởi HĐND là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân ở địa phương.

Do đó, việc chuyển giao các nhiệm vụ, quyền hạn mà pháp luật quy định thuộc thẩm quyền, trách nhiệm của HĐND cho UBND là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương là không phù hợp với vị trí, tính chất, chức năng và phương thức hoạt động của mỗi cơ quan, dẫn đến cơ quan hành chính làm thay nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan dân cử ở địa phương, không phù hợp với nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực. 

"Trường hợp Chính phủ, chính quyền địa phương thấy rằng, có những việc UBND hay HĐND cấp xã có thể thực hiện tốt hơn, hiệu quả hơn HĐND cấp tỉnh thì cần đề xuất cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh việc phân quyền, phân định thẩm quyền của HĐND ngay trong các luật, nghị quyết của Quốc hội hoặc các nghị định tương ứng của Chính phủ chứ không nên thêm cơ chế phân cấp của HĐND", ông Hoàng Thanh Tùng nói.

Nhấn mạnh lần này phải rà soát để phân cấp, phân quyền mạnh, Quốc hội phân cho Chính phủ, Chính phủ phân cho các bộ, phân về chính quyền địa phương các cấp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thông tin, có khoảng 32 nghị định Chính phủ phải ký đồng thời để phân cấp, phân quyền xuống cho địa phương hơn 1.200 nhiệm vụ của các bộ, ngành. Dự kiến ngày 16-17/6 tập huấn toàn quốc. Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ từ nay đến khi Quốc hội thông qua.

Cũng theo Chủ tịch Quốc hội, tới đây phân cấp, phân quyền, nhiệm vụ của Bí thư, Chủ tịch phường, xã rất nặng với hơn 1.000 nhiệm vụ của huyện, tỉnh đưa về cho cấp xã quản lý. Số lượng cán bộ ở cấp xã tối đa là 60 người, cần có tính toán, cần thiết thì điều chỉnh.