Theo thời gian, các thế hệ cán bộ lãnh đạo và công nhân viên chức của Vườn quốc gia Cúc Phương đã không ngừng phấn đấu, vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ, thiếu thốn để bám rừng, bám dân, bám địa bàn gìn giữ nguyên vẹn nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá, “kho báu” của Tổ quốc. Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, năm 2000 đơn vị đã vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới, năm 2012 được tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất, năm 2022 được tặng Huân chương Lao động hạng Nhất lần thứ 2 và nhiều cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) được tặng thưởng các danh hiệu cao quý của Đảng và Nhà nước.
Cán bộ kiểm lâm trên đường tuần tra Rừng Cúc Phương
Để quản lý, bảo vệ nguyên vẹn 22.408 ha rừng, nối dài những thành tích đạt được, trong những năm qua Vườn quốc gia Cúc Phương luôn thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các nhiệm vụ chính trị được giao. Trong công tác quản lý bảo vệ rừng, lực lượng Kiểm lâm của Vườn luôn thực hiện tốt phương châm bám dân, bám rừng, bám địa bàn, quản lý bảo vệ rừng tận gốc. Cùng với đó, Vườn đã triển khai đồng bộ, từ ứng dụng cộng nghệ trong tuần tra, chỉ đạo điều hành và chủ động phối hợp với hệ thống chính trị, cộng đồng cư dân, lực lượng công an địa phương nhằm tuyên truyền, đấu tranh, ngăn chặn xử lý kịp thời các hành vi xâm hại rừng. Nhờ đó, rừng Cúc Phương ngày càng được bảo vệ bền vững và ổn định. Kết quả giám sát đa dạng sinh học và bẫy ảnh gần đây cho thấy các loài và tần suất xuất hiện cá thể động vật hoang dã ngày càng tăng, đây là dấu hiệu tốt cho những hệ sinh thái ổn định.
Xác định nghiên cứu khoa học là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, tập thể CBCCVC luôn tập trung thực hiệu quả những công tác này. Qua nghiên cứu, thống kê đã ghi nhận Cúc Phương có 2.448 loài thực vật; trong đó có 118 loài quý hiếm, 724 loài cây làm thuốc, 229 loài cây ăn được, 240 loài cây có thể làm thuốc nhuộm và 137 loài cho tanin 37 loài được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam năm 2007 và Sách đỏ IUCN năm 2020, và 15 loài thực vật đặc hữu như: Chè hoa vàng Cúc Phương; Thu hải đường Cúc Phương; Lan Việt; Trâm Cúc Phương; Dị hùng Cúc Phương. Khu hệ động vật Cúc Phương cũng vô cùng phong phú và độc đáo, theo số liệu điều tra tại Vườn quốc gia Cúc Phương từ năm 1970 đến nay ghi nhận Động vật có xương sống có 669 loài thuộc 120 họ, 35 bộ; trong đó, 73 loài động vật có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và Danh lục IUCN 2020 và một số loài đặc hữu của Cúc Phương như Voọc mông trắng , Sóc bụng đỏ, Chồn bạc má, Thằn lằn tai... Động vật không xương sống có 1.899 loài thuộc 169 họ, 33 bộ, 6 lớp và 3 ngành; trong đó lớp côn trùng đóng vai trò chính.
Hoạt động hợp tác quốc tế được đẩy mạnh. Vườn đã và đang triển khai trên 10 dự án hỗ trợ quốc tế từ nguồn tài trợ của các tổ chức: FAO, UNDP, WWF, FFI, USAID, Trường đại học Chicago; Quỹ Waterloo;…Các chương trình, dự án hợp tác quốc tế đã giúp Vườn nâng cao hạ tầng, lồng ghép nguồn nhân lực, bảo tồn nguồn gen, đồng thời trang cấp thiết bị hiện đại, cải thiện điều kiện làm việc, nâng cao năng lực quản lý, trình độ nghiên cứu cho đội ngũ cán bộ của Vườn.
Học sinh tham quan trải nghiệm tại Chương trình bảo tồn động vật
Cúc Phương được ví như “Thủ đô bảo tồn” với những Chương trình bảo tồn loài hàng đầu khu vực Đông Nam Á như: Chương trình bảo tồn các loài linh trưởng quý hiếm; Chương trình bảo tồn rùa; Chương trình bảo tồn thú ăn thịt và Tê tê. Với nỗ lực không biết mệt mỏi của đội ngũ cán bộ khoa học của Vườn, các chuyên gia, nhà khoa học, tình nguyện viên trong nước và quốc tế, trong 10 năm gần đây, Cúc Phương đã tiến hành hàng trăm đợt tiếp nhận và cứu hộ được trên 4.500 cá thể động vật hoang dã của gần 100 loài, cho sinh sản gần 2.250 cá thể của 40 loài, tiến hành nhiều đợt tái thả lại về môi trường sống và vùng phân bố tự nhiên được gần 2.300 cá thể của gần 100 loài. Hiện tại đang cứu hộ, chăm sóc 78 loài với tổng số hơn 2.900 cá thể, đây thực sự là những thành tựu nổi bật của Vườn quốc gia Cúc Phương được các nhà khoa học, các tổ chức bảo tồn trong nước và quốc tế ghi nhận.
Với chiến lược xây dựng thương hiệu du lịch Cúc Phương trong giai đoạn mới và khát vọng Cúc Phương trở thành Vườn Quốc gia kiểu mẫu, ngôi trường lớn về giáo dục và trải nghiệm thiên nhiên thông qua du lịch sinh thái. Những năm gần đây Cúc Phương hướng tới nghiên cứu, phát triển và vận hành những sản phẩm du lịch sinh thái sáng tạo, độc đáo gắn với công tác cứu hộ, bảo tồn, phát huy giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng. Bên cạnh hoạt động tham quan, tìm hiểu tại các Chương trình, các trung tâm cứu hộ, bảo tồn động vật hoang dã, bảo tồn thực vật như (Linh trưởng; Rùa; Thú ăn thịt và tê tê,…), Bảo tàng và Vườn thực vật, ngắm Đom đóm và động vật quý hiếm ban đêm, du khách còn được tham gia Tour Về Nhà - hoạt động tái thả động vật sau cứu hộ về tự nhiên, Tham gia hoạt động Trồng cây “Thêm xanh cho cánh rừng già”, “Hành Trình Hồi Sinh” - tham gia quy trình cứu hộ, chăm sóc động vật hoang dã, Bộ Chương trình Giáo dục Trải nghiệm thiên nhiên dành cho học sinh phổ thông các cấp, Trại hè “lớn lên cùng đại ngàn”… là những sản phẩm đã tạo nên thương hiệu du lịch sinh thái Cúc Phương.
Từ những thành tựu đạt được trong công tác quản lý, bảo vệ rừng; công tác nghiên cứu khoa học, cứu hộ, bảo tồn các loài động thực vật hoang dã; công tác giáo dục môi trường và dịch vụ, Vườn quốc gia Cúc Phương vinh dự được Tổ chức World Travel Awards vinh danh là Vườn quốc gia hàng đầu châu Á trong 5 năm liên tiếp (2019 - 2023), đây là giải thưởng uy tín và danh giá, được ví như giải “Oscar của ngành Du lịch”. Cúc Phương sẽ mãi là địa chỉ “xanh” để lớp lớp thế hệ học sinh, sinh viên, nhà khoa học, du khách trong nước, quốc tế đến nghiên cứu, học tập và thưởng ngoạn thiên nhiên./.